بازتاب مولفه های زیبایی شناسی رنسانس در نقد جان راسکین خوانشی معنویت محور از مفهوم حقیقت بصری و امکان تامل در نسبت آن با حکمت هنر اسلامی

پژوهش حاضر با هدف تحلیل مفهوم «حقیقت بصری» در منظومه نقد هنری جان راسکین و بررسی نسبت آن با مولفه های زیبایی شناسی رنسانس و حکمت هنر اسلامی سامان یافته است. باتوجه به چرخش معرفتی نقد هنری در سده نوزدهم و فاصله گیری تدریجی از بنیان های قدسی، تلاش شده است تا نشان داده شود که چگونه اندیشه راسکین، به مثابه یکی از مهم ترین صداهای منتقد در برابر جریان مدرن، در پی احیای پیوند میان زیبایی، صداقت، معنا و حقیقت است. پرسش اصلی پژوهش آن است که: چگونه می توان مولفه های شکل دهنده مفهوم «حقیقت بصری» در نظام نقد هنری جان راسکین را در نسبت با اصول حکمت هنر اسلامی و عناصر زیباشناسی رنسانسی تحلیل کرد تا امکان شکل گیری یک گفت وگوی مفهومی میان این دستگاه ها فراهم شود؟ پژوهش با روش کیفی و با تکیه بر تحلیل مفهومی انجام شده است. داده ها از طریق مطالعه کتابخانه ای و تحلیل منابع نظری گردآوری و سپس با بهره گیری از رویکرد تطبیقی مفهومی، سامان دهی شده اند. چهارچوب تحلیلی مقاله متکی بر سه سطح اصلی است: نخست، بازخوانی زیبایی شناسی رنسانس به عنوان بستر تاریخی؛ دوم، تحلیل ساختار نقد معنویت محور جان راسکین؛ و سوم، سنجش مفهومی این ساختار با نظام معنایی حکمت هنر اسلامی. یافته های پژوهش نشان می دهد که «حقیقت بصری» در نقد راسکین، متکی بر سه اصل بنیادین است: مشاهده اخلاقی و متواضعانه از طبیعت، وفاداری در بازنمایی پدیده ها، و درک معنوی از حقیقت. این مولفه ها به رغم خاستگاه غربی خود، با اصولی چون صدق معنایی، نظم قدسی، و پیوند ظاهر و باطن در حکمت اسلامی هم پوشانی مفهومی دارند. در این چهارچوب، زیبایی نه صرفا امر حسی؛ بلکه تجلی مرتبه ای از صداقت وجودی و دریافت معنوی است؛ امری که ظرفیت بازاندیشی در نقد هنری معاصر را نیز فراهم می سازد.