نظام خانواده ایرانی در منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه

خانواده اصلیترین نهاد جامعه است و در همه زمان ها و مکان ها، شکلی از آن دیده میشود. متون روایی ادبیات کلاسیک ایران جدا از ارزشهای زیباییشناختی، میتواند منبع مهمی در بازشناسی تاریخی نظام خانواده در ایران باشد. منظومههای پهلوانی، مثل بسیاری از منظومههای غنایی و تعلیمی، جهان خانواده و ارتباط خانوادگی را درونمایه بسیاری از روایتهای خود قرار داده است؛ به عبارت دیگر نظام خانواده یکی از مضامین فرامتنی و پس زمینه ای منظومههای پهلوانی است. کشف و تبیین ساختار خانواده در این متون، به مثابه فهم عناصر تشکیلدهنده بنیادهای فرهنگی یک ملت، می تواند در فهم باستان شناختی آن، کلیدی به دست جامعهشناسان و محققان تاریخی خانواده دهد. ازاین رو در این جستار سعی میشود با روش توصیف، تحلیل محتوا و مقایسه ازیک سو ساختار و کارکردهای نظام خانواده ایرانی و صورتها و معیارهای ازدواج در منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه (بانوگشسبنامه، برزونامه، بهمننامه، فرامرزنامه، کوشنامه و گرشاسبنامه) بررسی شود. در این منظومهها تشکیل خانواده یک ضرورت است که نقش بازتولید، حراست و نگهداری، جامعه پذیری، کنترل کننده رفتار جنسی، عطوفت و انس و آماده سازی پایگاه اجتماعی را بر عهده دارد. ازدواج سیاسی، پنهانی، ازدواج با زنان اسیر، ازدواج از طریق خرید همسر و ازدواج براساس سنت حماسی از مهم ترین شکل های ازدواج در این منظومهها هستند.

کلیدواژه ها:

Family System ، Marriage ، Function ، metric ، Heroic poems ، نظام خانواده ، ازدواج ، کارکرد ، معیار ، منظومه های پهلوانی