برسی وتحلیلمحتوای کتب مطالعات اجتمائی دوره ابتدایی، متوسطهاول ومتوسطهدوم از نظرحﻘوق شهروندی

مدرسه، به عنوان مهم ترین نهاد اجتماعی پس از خانواده، نقشی بنیادین در انتقال ارزش ها، هنجارها و مفاهیم شهروندی به نسل آینده دارد. آموزش حقوق شهروندی، شامل حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی، از ارکان اساسی تربیت شهروندان آگاه و مسئولیت پذیر است. در این میان، کتاب های درسی، به ویژه کتاب های مطالعات اجتماعی، مهم ترین ابزار رسمی نظام آموزشی برای انتقال این مفاهیم به دانش آموزان محسوب می شوند. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل محتوای کتاب های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی، متوسطه اول و سال اول متوسطه دوم از منظر میزان و کیفیت توجه به حقوق شهروندی انجام گرفته است.روش تحقیق به کار رفته، تحلیل محتوا بوده و جامعه آماری شامل کلیه کتاب های مطالعات اجتماعی پایه های سوم، چهارم، پنجم، ششم ابتدایی، هفتم، هشتم و سال اول دبیرستان است. واحد تحلیل، پاراگراف و تصویر بوده و ابزار گردآوری داده ها، چک لیست محقق ساخته با روایی صوری و پایایی ۰/۷۶ است. در مجموع، ۲۱۲۱ پاراگراف در ۱۲۸ درس بررسی شد که ۱۵۶ مورد به صورت آشکار و ۱۵۷ مورد به صورت ضمنی به حقوق شهروندی اشاره داشتند. همچنین، ۲۰۶ تصویر مرتبط شناسایی شد که ۳۹/۰۹ درصد آن ها به موضوع حقوق شهروندی ارتباط داشتند.یافته ها نشان داد بیشترین توجه به حقوق مدنی و کمترین توجه به حقوق اجتماعی بوده است. پایه هفتم بیشترین فراوانی (۲۱/۹۷ درصد) و پایه چهارم ابتدایی کمترین فراوانی (۴/۴۶ درصد) اشاره به حقوق شهروندی را داشت. برخی مولفه های مهم مانند آزادی بیان، آزادی اطلاعات، آزادی مذاهب، حق تشکیل انجمن ها و احزاب و مسئولیت پذیری اجتماعی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.نتایج این پژوهش بیانگر آن است که هرچند در محتوای کتاب های مطالعات اجتماعی به برخی ابعاد حقوق شهروندی پرداخته شده، اما این توجه متوازن نبوده و بازنگری در محتوا با تاکید بر پوشش جامع و متعادل همه ابعاد حقوق شهروندی ضروری است. یافته ها می تواند به سیاست گذاران آموزشی، مولفان کتاب های درسی و معلمان کمک کند تا در راستای تربیت شهروندانی آگاه، فعال و قانون مدار گام های موثرتری بردارند.

کلیدواژه ها:

حقوق شهروندی ، حقوق سیاسی ، حقوق مدنی ، حقوق اجتماعی ، کتاب های مطالعات اجتماعی ، تحلیل محتوا