نقش کنش گری معلمان در فرآیند اجتماعی شدن دانش آموزان با رویکردی بر نظریه های جامعه شناسی تربیتی

فرآیند اجتماعی شدن، یکی از بنیادی ترین مکانیسم های تربیتی در جوامع انسانی است که از طریق آن، افراد با ارزش ها، هنجارها، نقش های اجتماعی و شیوه های کنش در جامعه آشنا می شوند و آن ها را درونی می کنند. در این میان، نهاد آموزش و پرورش و به ویژه مدرسه، به عنوان دومین نهاد اصلی پس از خانواده، نقش محوری در هدایت این فرآیند ایفا می کند. معلمان به عنوان بازیگران فعال عرصه آموزش، نقش واسطه ای و جهت دهنده ای در انتقال فرهنگ، تقویت روحیه مشارکت اجتماعی، نهادینه سازی ارزش های مدنی و شکل دهی به هویت فردی و اجتماعی دانش آموزان دارند. این مقاله با رویکردی تحلیلی و نظری، به واکاوی جایگاه و نقش معلمان در فرآیند اجتماعی شدن دانش آموزان از منظر جامعه شناسی تربیتی می پردازد. در چارچوب مفهومی این پژوهش، از نظریه های جامعه شناسان برجسته ای همچون امیل دورکیم (کارکردگرایی)، تالکوت پارسونز (نظم اجتماعی و کارکرد نظام آموزشی)، پیر بوردیو (سرمایه فرهنگی و بازتولید اجتماعی) و جورج هربرت مید (کنش متقابل نمادین) بهره گرفته شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد که معلمان با ایفای نقش الگویی، ایجاد تعاملات مثبت در محیط کلاس، آموزش مهارت های اجتماعی و مدیریت ارزش های فرهنگی، می توانند نقش مهمی در تحقق اجتماعی شدن موفق ایفا کنند. در بخش پایانی مقاله، پیشنهادهایی برای بهبود کارکرد اجتماعی معلمان در نظام آموزشی کشور ارائه شده است؛ از جمله بازنگری در محتوای برنامه های تربیت معلم، توانمندسازی حرفه ای معلمان و تقویت ارتباط میان مدرسه، خانواده و جامعه.

کلیدواژه ها:

اجتماعی شدن ، معلمان ، جامعه شناسی تربیتی ، کنش گری تربیتی ، بازتولید فرهنگی ، نظام آموزشی ایران