واکاوی نقش شبکه های اجتماعی در تقویت یا تضعیف ارزش های اخلاقی دانش-آموزان

امروزه شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از اجتناب ناپذیرترین ارکان جامعه ارتباطی، تاثیری عمیق و دو سویه بر شکل گیری و تحول ارزش های اخلاقی دانش آموزان دارند. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی-انتقادی به واکاوی نقش شبکه های اجتماعی در تقویت یا تضعیف ارزش های اخلاقی در میان دانش آموزان دوره ابتدایی و متوسطه می پردازد. از منظر روانشناسی تربیتی و با استناد به نظریه رشد اخلاقی کلبرگ، کنش و واکنش دانش آموزان با محتوای منتشر شده در شبکه ها می تواند منجر به حرکت در سطوح مختلف قضاوت اخلاقی شود؛ به گونه ای که مواجهه با الگوهای مثبت، گفتگوهای اخلاق مدار و فضای مشارکتی قادر است به ارتقاء سطح اخلاقی دانش آموزان کمک کند. بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی بندورا نیز، مشاهده و الگوبرداری از کنش های همسالان و سلبریتی های دیجیتال در این فضا، نقش تعیین کننده ای در شکل گیری ارزش ها و هنجارهای رفتاری دارد.از سوی دیگر، شواهد تجربی حاکی از آن است که شبکه های اجتماعی می توانند بستر بروز رفتارهایی نظیر قلدری سایبری، ترویج هنجارشکنی، اشاعه کلام خشونت آمیز و تضعیف همدلی و مسئولیت پذیری شوند. عواملی چون نبود نظارت موثر، فقدان سواد رسانه ای، و الگوبرداری از شخصیت های غیراخلاقی می توانند موجبات کمرنگ شدن فضایل اخلاقی همچون صداقت، احترام و نوع دوستی را فراهم آورند. با این حال، چالش های اخلاقی ناشی از حضور در شبکه ها می تواند به منزله فرصتی برای تربیت اخلاقی، تقویت مهارت تفکر انتقادی و تثبیت هویت اخلاقی تلقی گردد؛ مشروط بر آنکه معلمان، والدین و سیاست گذاران آموزشی با رویکردی فعالانه، آموزش سواد رسانه ای و مراقبت مستمر از محیط های دیجیتال را محور برنامه های خود قرار دهند.نتیجه گیری کلی حاکی از آن است که رابطه دانش آموزان و شبکه های اجتماعی، تعاملی و چند بعدی بوده و بهره گیری از فرصت های آن می تواند با ترویج ارزش های اخلاقی همزمان باشد، مشروط بر شناخت دقیق ریسک ها و مداخلات تربیتی نظام مند. پژوهش حاضر توصیه می کند نظارت هوشمندانه، آموزش هدفمند سواد رسانه ای و خلق فضاهای مجازی اخلاق مدار به عنوان سه راهبرد اصلی جهت تقویت سرمایه اخلاقی دانش آموزان در عصر دیجیتال مدنظر قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

شبکه اجتماعی ، ارزش اخلاقی ، دانش آموزان ، مدرسه ، تقویت ، تضعیف