تحلیل نمادهای عرفانی در مثنوی مولوی با رویکرد نشانه شناسی

پژوهش حاضر به تحلیل نمادهای عرفانی در مثنوی معنوی مولوی با رویکرد نشانه شناسی می پردازد. مثنوی به عنوان اثری برجسته در ادبیات عرفانی فارسی، سرشار از نمادهایی است که حامل مفاهیم عمیق معنوی و تجربیات سلوکی هستند. با توجه به پیچیدگی زبان نمادین در این اثر و اهمیت فهم لایه های مختلف معنایی آن، رویکرد نشانه شناسی به عنوان روشی کارآمد برای بازخوانی این نمادها انتخاب شده است. هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل ساختار دال، مدلول و رمزگان فرهنگی نمادهای کلیدی مانند شیر، نور، می و پیر در مثنوی است تا نقش این نمادها در انتقال مفاهیم توحید، فنا، عشق و سلوک در عرفان اسلامی تبیین شود. روش تحقیق این پژوهش کیفی، توصیفی و کتابخانه ای است که با گردآوری و تحلیل متون علمی، منابع معتبر و متون عرفانی انجام شده است. در تحلیل، از چارچوب های نظری نشانه شناسی برای استخراج لایه های ظاهری، باطنی و رمزی نمادها بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نمادهای مورد بررسی علاوه بر معنای ظاهری خود، حامل معانی چندلایه عرفانی هستند که در بستر رمزگان فرهنگی خاص عرفان اسلامی شکل گرفته اند. این نمادها، با ایجاد ساختاری پویا و چندسطحی، زبان ویژه ای برای بیان مفاهیم پیچیده عرفانی فراهم می آورند و نقش مهمی در انتقال تجربیات معنوی سالک به مخاطب دارند. در نهایت، رویکرد نشانه شناسی به عنوان پلی میان زبان و معنا، توانسته است به درک عمیق تر از مثنوی معنوی و نمادهای آن کمک کند و امکان بازخوانی دقیق تر و همه جانبه تر این اثر ارزشمند را فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

نمادهای عرفانی ، مثنوی مولوی ، نشانه شناسی ، زبان نمادین ، عرفان اسلامی