منبع شناسی مطالعات فتوح ایران

یکی از موضوعاتی که همواره مورد توجه ویژه نویسندگان تواریخ محلی ایران قرار گرفته، چگونگی فتح شهر یا منطقه ی زادبوم آنها در دوره هجوم اعراب مسلمان به ایران است. با این حال پراکندگی این روایات در تواریخ محلی مناطق مختلف ایران و اقبال گسترده پژوهشگران جدید به روایات یکدست فتوح البلدان و تاریخ طبری، شرایطی را رقم زده که در جریان بررسی فتوحات اعراب در ایران، داده های ارزشمند این منابع یا به طور کامل نادیده گرفته می شوند و یا به صورت اشاراتی بسیار کوتاه مورد استفاده قرار می گیرند. این پژوهش با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ دادن به این پرسش ها است: کدام یک از تاریخ های منطقه ای ایران گزارش در خوری در رابطه با رویدادهای این دوره از تاریخ ایران ارائه داده اند؟ موضوع عمده این گزارشها چیست؟ رویکرد پدیدآورندگان این آثار نسبت به رویدادهای مورد بحث چگونه است و چرا تفاوت هایی در بین آن ها مشاهده می شود؟ یافته ها بیانگر آن است که برخی از تواریخ محلی قرون چهارم تا هفتم ه.ق حاوی گزارشهایی اصیل از این وقایع هستند. موضوع محوری در غالب این گزارشها، رویدادهایی است که حول محور پایداری اهالی مناطقی که مورد هجوم اعراب قرار گرفته اند به وقوع پیوسته. بررسی زبانی و موضوعی روایات، بهترین روش برای پی بردن به رویکرد نویسندگان است و تفاوت در این رویکردها به اختلاف در مولفه هایی از قبیل علائق قومی یا مذهبی پدیدآورندگان آثار و در برخی موارد اوضاع سیاسی زادگاه آنها باز می گردد.

کلیدواژه ها:

تواریخ محلی ، فتوحات ، ایران ، منبع شناسی