اقتصاد چرخشی در مدیریت پسماندهای شهری: مرور بر چالش ها، فرصت ها و نقش مشارکت شهروندان

اقتصاد چرخشی به عنوان مدلی نوین برای جایگزینی الگوهای خطی در مدیریت پسماند شهری، با تاکید بر کاهش مصرف منابع، افزایش بهره وری، و بازیافت موثر، نقشی کلیدی در تحقق توسعه پایدار شهری ایفا می کند. بررسی شرایط موجود در شهرداری های ایران نشان می دهد که اغلب نظام های مدیریت پسماند همچنان بر پایه دفن، سوزاندن و انتقال متمرکز هستند و زیرساخت های تفکیک از مبدا، سامانه های پردازش و ساختارهای مشارکت اجتماعی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. چالش هایی مانند نبود مشوق های انگیزشی، ضعف قوانین و ساختار نهادی، و بی اعتمادی عمومی به عملکرد نهادهای شهری، از دلایل اصلی عدم موفقیت طرح های اقتصاد چرخشی در ایران شناخته می شوند. در مقابل، فرصت هایی نظیر کاهش هزینه های زیست محیطی، تولید انرژی از پسماند، توسعه مشاغل سبز و توانمندسازی اقتصاد غیررسمی بازیافت، شهرداری ها را با چشم اندازی تازه برای اصلاح نظام مدیریت پسماند مواجه کرده اند. نقش مشارکت شهروندان در این میان حیاتی است و بدون آموزش، اطلاع رسانی شفاف و ایجاد ساختارهای مشوق، نمی توان انتظار تحقق عملی این الگو را داشت. تجارب بین المللی کشورهای موفق نشان می دهد که نهادسازی، استقلال اجرایی شهرداری ها، و ارتباط دوسویه با مردم، از ارکان اصلی اقتصاد چرخشی به شمار می روند. تحلیل یافته ها بیانگر آن است که گذار به اقتصاد چرخشی، نیازمند تلفیقی از اصلاح سیاست گذاری، فناوری، مشارکت و تغییر نگرش نهادی در شهرداری هاست تا بتوان مدیریت پسماند را از باری زیان آور به بستری برای ارزش آفرینی شهری تبدیل کرد.

کلیدواژه ها:

اقتصاد چرخشی ، مدیریت پسماند شهری ، مشارکت شهروندان ، شهرداری ، توسعه پایدار.