تحلیل تطبیقی روش های ارزیابی اثرات محیط زیستی در نظام های ملی متنوع: بازتاب شرایط ساختاری در انتخاب و اجرا

ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در سیاست گذاری و مدیریت محیط زیستی، نقش محوری در شناسایی، کاهش و پیشگیری از پیامدهای منفی پروژه های توسعه ای ایفا می کند. با توجه به چالش های فزاینده محیط زیستی در سطح جهانی، بررسی و تحلیل تطبیقی روش های EIA اهمیت دوچندانی یافته است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی–تحلیلی، با بهره گیری از تحلیل محتوا، مطالعات کتابخانه ای و تحلیل علم سنجی با استفاده از نرم افزار VOSviewer، به مقایسه تطبیقی روش شناسی EIA در پنج کشور (ایران، ایالات متحده آمریکا، چین، استرالیا و فرانسه) پرداخته است. انتخاب این کشورها بر اساس معیارهایی چون تنوع جغرافیایی، ساختار سیاسی، سطح توسعه، و تنوع مقررات محیط زیستی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد در حالی که غالبا کشورهای توسعه یافته به دلیل برخورداری از چارچوب های قانونی قوی، فناوری های پیشرفته و مکانیسم های مشارکت عمومی فعال از روش های پیشرفته تر ارزیابی اثرات محیط زیستی استفاده می کنند، کشورهای در حال توسعه همچنان با محدودیت های نهادی، فنی و اجرایی مواجه اند و به ناچار روش های سنتی ارزیابی را به کار می گیرند. همچنین، ساختار حکومتی نقش موثرتری نسیت به توسعه یافتگی در گستره و کیفیت مشارکت عمومی در فرآیند EIA دارد. این پژوهش با هدف تبیین تفاوت ها و شناسایی فرصت های بهبود، زمینه ای برای ارتقاء عملکرد نظام های ارزیابی در کشورهایی نظیر ایران به ارمغان می آورد.

کلیدواژه ها:

ارزیابی اثرات محیط زیستی ، روش های ارزیابی اثرات محیط زیستی ، EIA ، روش شناسی EIA ، VOSviewer