ارزیابی عملکرد شهرداری ها در ساماندهی کاربری زمین شهری با رویکرد جغرافیای کاربردی

تحلیل عملکرد شهرداری ها در مواجهه با چالش های توسعه شهری و تامین عدالت فضایی، نیازمند بهره گیری از مدل های علمی و داده محور برای ارزیابی شاخص های کلیدی در حوزه خدمات رسانی شهری است. در این پژوهش، با استفاده از مدل ANP و تحلیل های مکانی مبتنی بر GIS، تلاش شد تا تفاوت های سطح برخورداری مناطق مختلف از خدمات عمومی، زیرساخت های شهری و فضای سبز در سه کلان شهر تهران، مشهد و پرند مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. یافته ها نشان می دهد که شاخص های «دسترسی به خدمات»، «تراکم جمعیت» و «سرانه فضای سبز» دارای بیشترین وزن در تعیین عملکرد موفق شهرداری ها هستند، به طوری که دسترسی به خدمات با وزن نهایی ۰.۳۴، موثرترین شاخص شناخته شد. در این چارچوب، الگوهای فضایی توزیع خدمات رفاهی و زیرساختی با رویکرد عدالت محور مورد تحلیل قرار گرفتند و نتایج به وضوح نشان داد که برخی مناطق در شهرهای مورد مطالعه با محرومیت شدید نسبت به شاخص های رفاه شهری مواجه اند. استفاده از داده های میدانی ۱۴۰۳ و تلفیق آن ها با تحلیل های مکانی، این امکان را فراهم ساخت تا تصویر دقیقی از عدم توازن در توزیع خدمات عمومی ارائه شود. نتایج مدل سازی TOPSIS و ANP به عنوان مکمل یکدیگر، اولویت بندی دقیقی از پروژه های شهری ارائه دادند که می تواند مبنای سیاست گذاری های آتی شهرداری ها قرار گیرد. این پژوهش با ارائه یک چارچوب ترکیبی از مدل های تصمیم گیری چندمعیاره و تحلیل های فضایی، بر اهمیت استفاده از داده های مکانی و سنجش وزن شاخص ها در برنامه ریزی شهری تاکید دارد. یافته ها نشان می دهند که سیاست گذاران شهری برای بهبود عدالت فضایی و ارتقاء کیفیت زندگی، باید تمرکز خود را بر افزایش دسترسی به خدمات و بهبود سرانه فضای سبز در مناطق دارای تراکم بالای جمعیت معطوف کنند. چنین رویکردی می تواند زمینه ساز توسعه پایدار شهری و کاهش نابرابری های فضایی در شهرهای ایران باشد. پژوهش همچنین نشان داد که در صورت فقدان تحلیل های دقیق و مبتنی بر داده، تصمیم گیری ها در سطح محلی ممکن است منجر به گسترش شکاف های اجتماعی و فضایی گردد. از این رو، تلفیق دانش برنامه ریزی شهری با مدل های تحلیل تصمیم گیری و داده های میدانی، ضرورتی اجتناب ناپذیر در مسیر مدیریت بهینه شهرهای پرجمعیت و روبه رشد است. این مطالعه چارچوبی تحلیلی فراهم ساخته است که قابل تعمیم به سایر شهرهای کشور نیز خواهد بود.

کلیدواژه ها:

کاربری زمین شهری ، شهرداری ، جغرافیای کاربردی ، ساماندهی فضایی ، عدالت مکانی ، برنامه ریزی شهری ، GIS