تجمع و انتقال مواد پرورده در تریتیکاله (X Triticosecale Wittmack) کشت مخلوط شده با نخود (Cicer arietinum L.) تحت تاثیرکاربرد کود زیستی-آلی و کم آبیاری

با توجه به تاثیر قابل توجه مواد پرورده تجمع یافته در دوره رشد رویشی بر عملکرد دانه غلات در شرایط تنش آبی انتهای فصل، آزمایشی به صورت طرح اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب - دانشگاه شیراز در سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو سطح آبیاری [مطلوب (شاهد): آبیاری براساس نیاز آبی گیاه تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیک و کم آبیاری (تنش آبی): آبیاری براساس نیاز آبی گیاه تا مرحله شیری] به­عنوان عامل اصلی و سه منبع کودی [شیمیایی: ۵۰ کیلوگرم فسفر بر هکتار + ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن بر هکتار، تلفیقی: ۲۵ کیلوگرم فسفر بر هکتار + ۷۵ کیلوگرم نیتروژن بر هکتار + ۲۰ تن کود گوسفندی بر هکتار + تلقیح با باکتری­های سودوموناس فلورسنس و آزوسپیریلوم براسیلنس)، زیستی-آلی: ۴۰ تن کود گوسفندی بر هکتار + تلقیح با باکتری­های سودوموناس فلورسنس و آزوسپیریلوم براسیلنس] و دو نوع سامانه کشت [کشت خالص تریتیکاله (X Triticosecale Wittmack) (رقم هاشمی) و کشت مخلوط تریتیکاله – نخود (Cicer arietinum L.) (رقم داراب) (۱:۱)] به­عنوان عوامل فرعی بودند که به­صورت فاکتوریل در کرت­های اصلی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین مقدار انتقال مجدد مواد در شرایط مطلوب رطوبتی در سامانه کود تلفیقی (۹/۲۲۷۱ کیلوگرم بر هکتار) و در سامانه کشت مخلوط تریتیکاله با نخود (۴/۲۱۸۸ کیلوگرم بر هکتار) به دست آمد. کم آبیاری، انتقال مجدد مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده در هر دو سامانه کشت را نسبت به شرایط مطلوب رطوبتی کاهش داد، به طوری که کمترین میزان کاهش در این صفات (به­ترتیب ۵/۱۶ و ۳/۴ درصد) در الگوی کشت مخلوط نسبت به کشت خالص مشاهده شد. همچنین کمترین میزان کاهش انتقال مجدد مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده به واسطه کم آبیاری نسبت به شرایط مطلوب رطوبتی با کاربرد به ترتیب کود زیستی-آلی (۰/۱۶ درصد) و کود تلفیقی (۳/۲ درصد) به دست آمد. عملکرد دانه همبستگی خطی و مثبت با انتقال مجدد مواد پرورده در شرایط مطلوب و کم آبیاری نشان داد (ترتیب R۲ = ۰.۶۵ و R۲ = ۰.۹۵). بنابراین، به منظور افزایش انتقال مجدد مواد پرورده و به دنبال آن افزایش عملکرد دانه، کشت تریتیکاله به صورت مخلوط با نخود و همچنین استفاده از سامانه تلفیقی در شرایط مطلوب رطوبتی توصیه می­شود. به علاوه، چنانچه احتمال بروز تنش آبی در انتهای فصل رشد تریتیکاله وجود داشته باشد، با توجه به کاهش کمتر انتقال مجدد مواد پرورده در شرایط تنش نسبت به مطلوب در شرایط کاربرد کود زیستی- آلی نسبت به سایر سامانه­های کودی و استفاده از کشت مخلوط نسبت به خالص قابل توصیه است.

کلیدواژه ها:

شاخص برداشت ، عملکرد دانه ، کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده ، مشارکت مواد پرورده قبل از گلدهی