ارزیابی غلظت و خطر سلامتی عناصر بالقوه سمی در خاک های کشاورزی دشت بسطام (استان سمنان)

به منظور بررسی غلظت و ارزیابی خطر سلامتی عناصر بالقوه سمی در خاک­های کشاورزی دشت بسطام، ۱۴ نمونه خاک سطحی (عمق  ۰-۲۰ سانتیمتر) از مزارع منطقه برداشت شد. ویژگی­های فیزیکی- شیمیایی و غلظت کل عناصر اصلی و جزئی با استفاده از روش­ های استاندارد اندازه گیری شد. از شاخص های زیست­ محیطی منفرد و یکپارچه و تحلیل ­های آماری برای تفسیر داده ­ها استفاده شد. نتایج به دست آمده، نشان­ دهنده قلیایی بودن خاک منطقه (pH بین ۷/۹  تا ۸/۴)،  میزان متوسط ماده آلی (میانگین ۲ درصد)، آهکی بودن خاک (میانگین کربنات کلسیم ۴۲/۵ درصد)، و ظرفیت تبادل کاتیونی کم تا متوسط خاک (میانگین ۱۰/۴meq۱۰۰g-۱) است. غلظت عناصر کروم، مولیبدن، نیکل، استرانسیم، و منگنز در همه نمونه ­ها، و غلظت عناصر آرسنیک، کادمیم، کبالت، مس، و آهن در برخی نمونه­ ها بیشتر از غلظت این عناصر در ترکیب میانگین خاک ­های جهانی و خاک­ های آهکی است که نشان می ­دهد حداقل بخشی از این عناصر از منابع انسانی منشا گرفته ­اند. محاسبه ضرایب زیست­ محیطی منفرد نشانگر آلودگی خاک نسبت به عناصر بالقوه سمی، به ویژه مولیبدن و استرانسیم است. با توجه به شاخص های آلودگی یکپارچه، خاک ­های منطقه در رده آلودگی متوسط قرار دارند. ارزیابی خطر سلامتی نشانگر احتمال بروز خطر سرطان زایی عناصر آرسنیک و کروم از طریق مسیر بلع برای کودکان می ­باشد. تحلیل ­های آماری بیانگر نقش اکسیدهای آهن و منگنز در تجمع عناصر در خاک و همچنین تاثیر فعالیت کشاورزی بر افزایش غلظت عناصر در خاک است. با توجه به نتایج به دست آمده، استفاده از کودهای شیمیایی زراعی و همچنین کاربرد سموم دفع آفات منبع آلودگی خاک منطقه به عناصر بالقوه سمی است و بنابراین، مدیریت زیست­ محیطی فعالیت کشاورزی در منطقه به منظور جلوگیری از افزایش شدت آلودگی خاک به عناصر بالقوه سمی اهمیت زیادی دارد.

کلیدواژه ها:

Soil ، pollution ، potentially toxic elements ، health risk assessment. ، خاک ، آلودگی ، عناصر بالقوه سمی ، ارزیابی خطر سلامتی