پیشینه اساطیری داستان سلیمان و نگریستن عزرائیل بر مردی

مسئله یافتن ماخذ حکایات و تمثیلات آثار ادبی یکی از شیوه های پژوهش ادبی است که  تا دوره معاصر کم تر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، اما این نوع پژوهش علاوه بر اینکه به حل برخی از مشکلات متون کمک می نماید، از جریان های فکری و فرهنگی جاری در زمان سرایش اثر نیز پرده برمیدارد.  مولانا در مثنوی داستانی آورده است با عنوان «نگریستن عزرائیل بر مردی و گریختن آن مرد در سرای سلیمان ...» که هدف این پژوهش یافتن ماخذ اصلی این داستان است. قدیمترین منبعی که فروزانفر معرفی می نماید، حلیه الاولیا است که احتمالا در اواخر قرن چهارم نگارش یافته است. از میان منابع نویافته تر عربی، قدیمترین منبع، المصنف از ابن ابی شیبه است که تاریخ تالیف آن اوایل قرن سوم است. از سوی دیگر پژوهشگران معتقدند درباره حضرت سلیمان غیر از مطالبی که در قرآن آمده است، هیچ روایت صحیح و قابل اعتمادی وجود ندارد. پس می توان نتیجه گرفت که این داستان ساختگی است و اصیل نیست. همچنین دو روایت متفاوت از این داستان نیز وجود دارد که یکی با عنوان «ملاقات در سامرا» در ادبیات غرب وارد شده و دیگری با سه روایت متفاوت در ادبیات هندی شناخته میشود. مقایسه روایت های اسلامی، غربی و هندی این داستان نشان میدهد که صورت اساطیری هندی ماخذ اصلی است و این داستان در سفری شرقی غربی به ادبیات عربی و فارسی و سپس ادبیات غربی وارد شده و به حضرت سلیمان منتسب شده و سپس به مثنوی مولانا راه یافته است.

کلیدواژه ها:

Masnavi ، Solomon ، Azrael ، Garuda ، Samarra ، مثنوی ، حضرت سلیمان ، عزرائیل ، گارودا ، سامرا.