نقش معلمان چندپایه در ارتقاء سوادپایه در مناطق عشایری

در نظام آموزشی کشورهایی که دارای پراکندگی جمعیتی، ساختارهای متنوع جغرافیایی و حضور جوامع کوچ رو همچون عشایر هستند، آموزش چندپایه به عنوان یکی از راهکارهای پاسخ گو به شرایط ویژه ی این مناطق مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نیز، به دلیل پراکندگی جمعیتی، سبک زندگی کوچ نشینی، و عدم دسترسی کافی به زیرساخت های آموزشی، بسیاری از مدارس عشایری به صورت چندپایه اداره می شوند. در این میان، نقش معلم چندپایه نه تنها در تدریس هم زمان چند سطح آموزشی بلکه در ارتقاء سواد پایه، تثبیتیادگیری های بنیادین و ایجاد انگیزه در دانش آموزان عشایری اهمیتی دوچندان دارد.سواد پایه به معنای مهارت های اساسی خواندن، نوشتن، حساب کردن و درک مفاهیم ابتدایی علمی است که زیربنای آموزش های بعدی را فراهم می سازد. در مناطق عشایری، به دلیل عوامل متعددی از جمله فقر فرهنگی، کوچ نشینی فصلی، محدودیت های زیرساختی، نبود محیطیادگیری پایدار، کمبود تجهیزات و منابع آموزشی و همچنین ضعف پیوند میان خانواده و مدرسه، فراگیری و تثبیت سواد پایه با چالش های جدی مواجه است. در این شرایط، معلمان چندپایه نقش کلیدی در جبران این کاستی ها دارند. این معلمان با به کارگیری روش های خلاقانه، بومی سازی محتوا، استفاده از آموزش فردمحور و گروهی، و طراحی فعالیت های مشارکتی، در تلاش اند تا کیفیت آموزش را ارتقا داده و زمینه ی ماندگاری مفاهیم بنیادی در ذهن دانش آموزان را فراهم کنند.مطالعه حاضر با رویکردی کیفی و توصیفی-تحلیلی، با بهره گیری از مشاهده میدانی، مصاحبه با معلمان و بررسی اسناد آموزشی در مدارس عشایری سه استان کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و فارس، به بررسی عمیق نقش معلمان چندپایه در ارتقاء سواد پایه پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که موفقیت این معلمان در گرو عواملی همچون تعهد حرفه ای، توانایی مدیریت هم زمان کلاس، برخورداری از مهارت های چندگانه تدریس، تسلط بر روش های ارزشیابی کیفی، شناخت دقیق ویژگی های فرهنگی جامعه عشایری و ایجاد ارتباط عاطفی موثر با دانش آموزان است. همچنین نتایج نشان می دهد که مدارس چندپایه در صورت حمایت مناسب از معلمان و تامین تجهیزات آموزشی، می توانند کارکردی هم سنگ با مدارس پایه تک در مناطق شهری داشته باشند.از سوی دیگر، چالش هایی نظیر نبود دوره های تخصصی برای آموزش معلمان چندپایه، کم توجهی به سواد رسانه ای و فناورانه، و عدم تدوین راهبردهای بومی برای آموزش چندپایه، سبب شده که در بسیاری موارد کیفیت آموزش با نوسان همراه باشد. برای بهبود این وضعیت، ضرورت دارد سیاست گذاران آموزشی با اتخاذ رویکردی عدالت محور، برنامه های ویژه ای برای توانمندسازی معلمان چندپایه طراحی کرده و در تخصیص منابع توجه ویژه ای به شرایط خاص مدارس عشایری داشته باشند.در نهایت، مقاله حاضر بر این باور است که معلمان چندپایه در مناطق عشایری نه تنها معلم، بلکه راهبر فرهنگی، روان شناس تربیتی، و عنصر کلیدی در ترویج سواد پایه محسوب می شوند. سرمایه گذاری آموزشی بر روی این گروه از معلمان می تواند در درازمدت، موجب کاهش نابرابری های آموزشی، تقویت سرمایه انسانی در جوامع عشایری و پیشبرد اهداف توسعه پایدار در مناطق کمتر برخوردار گردد.

کلیدواژه ها:

معلم چندپایه ، سواد پایه ، آموزش عشایری ، یادگیری ابتدایی ، آموزش چندپایه ، مناطق محروم ، عدالت آموزشی ، کوچ نشینی ، آموزش تلفیقی ، توسعه پایدار آموزشی