نقش فناوری اطلاعات و آموزش از راه دور در بهبود آموزش مدارس عشایری

جامعه عشایری ایران به عنوان یکی از اقلیت های فرهنگی و جغرافیایی دارای ویژگی های منحصربه فردی در ساختار زندگی، معیشت، و جابجایی های فصلی است که آموزش سنتی را با چالش های متعددی مواجه کرده است. مدارس عشایری، به دلیل پراکندگی جغرافیایی، دسترسی محدود به زیرساخت های آموزشی، کمبود نیروی انسانی متخصص، و عدم ثبات مکانی دانش آموزان، همواره با موانع جدی در ارائه آموزش کیفی روبه رو بوده اند. در چنین شرایطی، بهره گیری از فناوری اطلاعات و آموزش از راه دور می تواند تحولی بنیادین در نظام آموزشی عشایر ایجاد کند و عدالت آموزشی را تا حد زیادی محقق سازد.این مقاله با رویکرد توصیفی–تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اسناد بالادستی، و برخی داده های میدانی، نقش فناوری اطلاعات و آموزش از راه دور را در بهبود کیفیت آموزش در مدارس عشایری ایران بررسی می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که استفاده هدفمند از ابزارهای فناوری اطلاعات نظیر تبلت های آموزشی، اینترنت ماهواره ای، سامانه های مدیریتیادگیری (LMS)، نرم افزارهای محتوای چندرسانه ای و کلاس های آنلاین، موجب افزایش دسترسی به آموزش، ارتقای سطح یادگیری مفاهیم، جبران کمبود معلمان متخصص، و بهبود مهارت های دیجیتالی دانش آموزان عشایری می شود.همچنین، نتایج نشان می دهد که آموزش از راه دور می تواند امکان تعامل بیشتر بین دانش آموزان عشایری و معلمان در مناطق دیگر را فراهم کرده و بستر مناسبی برای آموزش تلفیقی (ترکیبی از حضوری و غیرحضوری) فراهم آورد. اجرای طرح هایی مانند «مدرسه در ابر»، «کوله پشتی دیجیتال» و آموزش تلویزیونی در ایام بحران هایی مانند همه گیری کرونا، نمونه هایی از کارکرد مثبت فناوری در این زمینه بوده است.با وجود این، موانعی همچون نبود اینترنت پایدار در مناطق عشایری، کم سوادییا بی سوادی دیجیتالی والدین، کمبود زیرساخت سخت افزاری و نرم افزاری، و نبود محتوای بومی سازی شده، همچنان مانع تحقق کامل ظرفیت های فناوری اطلاعات در این حوزه هستند. در این راستا، سیاست گذاری هدفمند، تخصیص بودجه ویژه، آموزش معلمان عشایری در حوزه سواد دیجیتال، تولید محتوای آموزشی متناسب با نیازها و فرهنگ عشایر، و بهره گیری از ظرفیت سازمان هایی چون آموزش وپرورش عشایری، می تواند مسیر توسعه آموزش الکترونیکی را در مدارس عشایری هموارتر سازد.در نهایت، باید اذعان کرد که فناوری اطلاعات به تنهایی راه حل تمام چالش های آموزش عشایری نیست، اما می تواند به عنوان ابزاری توانمندساز، در کنار رویکردهای فرهنگی، تربیتی و اجتماعی، به افزایش بهره وری، عدالت آموزشی و توانمندسازی دانش آموزان عشایرییاری رساند. توسعه پایدار در مناطق عشایری، بدون توجه به آموزش و مهارت افزایی نسل آینده این جوامع، امکان پذیر نیست و فناوری اطلاعات می تواند پیشران این حرکت باشد.

کلیدواژه ها:

مدارس عشایری ، آموزش از راه دور ، فناوری اطلاعات ، عدالت آموزشی ، آموزش الکترونیکی ، آموزش تلفیقی ، آموزش عشایری ، توسعه پایدار ، یادگیری دیجیتال ، زیرساخت آموزشی