تبیین موانع توسعه کارآفرینی کشاورزی از دیدگاه دانش ‎آموختگان کشاورزی منطقه کهگیلویه

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: امروزه یکی از مهمترین چالش ‎ها در ایران بحران بیکاری دانش ‎آموختگان دانشگاهی به‎ ویژه دانش‎ آموختگان رشته‎ های مهندسی کشاورزی است. این در حالی است که ظرفیت ‎های توسعه کشاورزی و اشتغال در آن قابل ‎توجه و فراوان است. از این‎ رو، با در نظر گرفتن ظرفیت بخش کشاورزی در این کشور، مشکل بیکاری دانش ‎آموختگان رشته کشاورزی را می‎ توان با ارتقای کارآفرینی مرتفع ساخت. از سوی دیگر، توسعه کارآفرینی خود با چالش‎ ها و موانع متنوع و متفاوتی روبرو است که شناسایی و مرتفع ساختن آنان از ضروریات است. در این راستا، شناسایی و تبیین موانع کارآفرینی کشاورزی بسیار حائز اهمیت خواهد بود. لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی دیدگاه دانش ‎آموختگان کشاورزی پیرامون موانع توسعه کارآفرینی کشاورزی در منطقه کهگیلویه انجام شده است. مواد و روش ‎ها: جامعه آماری پژوهش حاضر دانش ‎آموختگان کشاورزی ساکن در منطقه کهگیلویه (شهرستان‎ های چرام و دهدشت) در استان کهگیلویه و بویراحمد بود که در سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی این استان عضویت داشتند (۳۰۰= N). در این میان، ۱۴۰ نفر به‎ عنوان حجم نمونه تعیین و از میان آنان به ‎روش نمونه‎ گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ‎ها پرسشنامه ‎ای حاوی ۴۷ گویه بود که بر اساس مرور پیشینه و بررسی‎ های مقدماتی در منطقه و در قالب هفت بعد شامل بازاری-اقتصادی، مهارتی- فردی، اداری- قانونی، عدم توانایی تشخیص فرصت، موانع حمایتی، مدیریتی، و زمینه‎ ای و در قالب طیف لیکرت پنج درجه‎ای از یک (کاملا مخالفم) تا پنج (کاملا موافقم) تدوین گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظر متخصصان موضوعی دانشگاه یاسوج، معاونت توسعه منابع انسانی سازمان جهاد کشاورزی استان کهگیلویه و بویراحمد و همچنین کارآفرینان برتر در بخش کشاورزی مورد بررسی و بازنگری قرار گرفت. پایایی کلی ابزار پژوهش نیز با انجام مطالعه ‎ای مقدماتی در خارج از جامعه تحقیق (شهرستان باشت) و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای موانع مختلف در دامنه ۰/۷۰۵ تا ۰/۸۵۴ به‎ دست آمد. داده ‎ها گردآوری شدند، و پس از کدگذاری در نرم‎ افزار SPSS۲۳ ، با استفاده از آزمون‎ های آماری توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‎ ها: طبق نتایج، دیدگاه دانش‎ آموختگان کشاورزی پیرامون موانع کارآفرینی کشاورزی در منطقه کهگیلویه در هفت دسته قابل تفکیک‎ اند که موانع اقتصادی و مالی، حمایتی، زمینه ‎ای، مدیریتی، عدم توانایی تشخیص فرصت، فردی- مهارتی، و اداری- قانونی به‎ ترتیب رتبه اول تا هفتم را به ‎خود اختصاص می ‎دهند. علاوه بر آن، برای موانع اقتصادی و مالی، فردی- مهارتی، اداری- قانونی، حمایتی، عدم توانایی تشخیص فرصت، مدیریتی، و زمینه ‎ای میانگین نظرات بالاتر از حد معیار (عدد ۳) به ‎دست آمد که حاکی از اتفاق نظر بالای دانش­ آموختگان مورد مطالعه پیرامون وجود موانع ذکرشده است. بر اساس نتایج آزمون من‎ ویتنی، دیدگاه پیرامون موانع کارآفرینی در بین زنان و مردان دانش ‎آموحته یکسان بود. اما نتایج پژوهش، تفاوت معنادار دیدگاه دانش ‎آموختگان مقاطع مختلف تحصیلی درخصوص موانع فردی-مهارتی را نشان دادند. علاوه بر این، تفاوت معناداری در بین گروه‎ های تحصیلی در دیدگاه پیرامون موانع اقتصادی و مالی، حمایتی، مدیریتی، زمینه ‎ای، اداری-قانونی، عدم توانایی تشخیص فرصت و سطح تحصیلات آنها مشاهده نشد. نتیجه ‎گیری: امنیت غذایی کشور در شرایط خشکسالی، کم ‎آبی و تحریم‎ های ظالمانه نیازمند توسعه کارآفرینی در بخش کشاورزی است. این در حالی است که بار اصلی توسعه کارآفرینی در بخش کشاورزی بر دوش دانش ‎آموختگان آن است لیکن در این مسیر، موانع و چالش‎ های عدیده‎ای قابل تبیین است. بررسی موانع کارآفرینی در میان دانش آموختگان رشته کشاورزی در منطقه کهگیلویه نشان دهنده وجود چالش های متعددی در این زمینه است. مهمترین مانع کارآفرینی دانش‎ آموختگان کشاورزی از میان موانع هفتگانه مورد بررسی، موانع اقتصادی و مالی و پس از آن موانع حمایتی آنان است. این در حالی است که موانع اداری-قانونی در رتبه آخر قرار گرفته‎ اند. از میان مولفه ‎های مالی-اقتصادی، هزینه بالای تامین تجهیزات و ملزومات اولیه کسب و کارهای کشاورزی و حاشیه سود پائین این نوع فعالیت ‎ها از بارزترین موانع مالی-اقتصادی محسوب می‎ شوند. علاوه بر آن، نبود افراد مشارکت‎ جو و متخصص برای راه‎ اندازی کسب و کارها و ناکافی بودن مهارت و تجربه مناسب برای راه‎ اندازی کسب و کارهای نوین به‎ عنوان مهمترین موانع مهارتی-فردی شناخته شده‎ اند. همچنین، وجود مافیای واردات و عدم رقابت عادلانه و قوانین و مقررات پیچیده و دست و پاگیر در حیطه موانع اداری-قانونی حائز اهمیت است. افزون بر آن، عدم ارائه خدمات مناسب توسط سازمان ‎های متولی و فقدان آموزش‎ های لازم در این خصوص از مهم ترین موانع حمایتی محسوب می‎ گردند. همچنین، ضعف مدیریتی و عدم اتخاذ تصمیمات راهبردی برای توسعه بخش کشاورزی نیز به ‎عنوان مولفه‎ های مهم در موانع مدیریتی کارآفرینی نشان داده شده است. احتمال سرقت ایده ‎ها و ترس از ناکامی در راه‎ اندازی و توسعه کسب و کار در بین دانش ‎آموختگان نیز بر عدم استقبال آنان از فعالیت‎ های کارآفرینانه موثر است. با توجه به نتایج تحقیق، به‎ نظر می‎ رسد که برطرف کردن موانع کارآفرینی کشاورزی در منطقه کهگیلویه می‎ تواند نقش مثبتی در رفع مشکل بیکاری دانش ‎آموختگان رشته کشاورزی داشته باشد. از آنجاکه این موانع به‎طور مشخص بر روی کارآفرینی دانش آموختگان موثر هستند، ضروری است که برنامه های آموزشی و حمایتی برای تقویت مهارت های فردی و مدیریتی در کنار ایجاد بسترهای مناسب اقتصادی و حقوقی در بخش کشاورزی طراحی شود. در نهایت، توجه به ظرفیت های بالای بخش کشاورزی در ایران و ضرورت ارتقاء کارآفرینی در این حوزه می تواند نقش مهمی در اشتغال دانش‎ آموختگان دانشگاهی، به ویژه در رشته های مهندسی کشاورزی ایفا کند. اقدامات مورد نظر می توانند به حمایت از کارآفرینان جوان در فرایند راه اندازی کسب وکارهای نوپا و ایجاد اشتغال پایدار منجر شوند.

کلیدواژه ها:

Agricultural development ، Agricultural entrepreneurship Extension ، Entrepreneurial competencies ، Entrepreneurship development ، Kohgiluyeh ، ترویج کارآفرینی کشاورزی ، توسعه کشاورزی ، شایستگی‎ های کارآفرینانه ، کهگیلویه و بویراحمد