بررسی روند تخریب کیفیت آب در رودخانه زاینده رود با مدل SIAQUA- IPH

مطالعه حاضر به بررسی و شبیه سازی انتشار آلاینده های نقطه ای در رودخانه زاینده رود، یکی از مهم ترین منابع آبی فلات مرکزی ایران که به شدت تحت تاثیر فعالیت های انسانی و تخلیه پساب های صنعتی و شهری قرار گرفته، می پردازد. هدف این پژوهش، ارزیابی قابلیت مدل SIAQUA-IPH در محیط GIS برای شبیه سازی تغییرات کیفی آب شامل پارامترهای BOD، DO، نیترات و فسفات ناشی از منابع آلاینده نقطه ای نظیر صنایع ذوب آهن، فولاد مبارکه و پلی اکریل واقع در حوضه آبریز زاینده رود است. در این راستا، با استفاده از نرم افزارهای GIS و مدلSIAQUA-IPH، شبکه زهکشی رودخانه زاینده رود به ۴۱۱ زیرشاخه تقسیم و خصوصیات هیدرولوژیکی آن با استفاده از نرم افزار SMADA استخراج شد. داده های مربوط به غلظت آلاینده ها از هفت ایستگاه نمونه برداری در طول رودخانه جمع آوری و در مدل به کار گرفته شد. بنابر نتایج شبیه سازی، ضریب همبستگی بین مقادیر اندازه گیری شده و مستخرج از مدل برای BOD، DO، نیترات و فسفات به ترتیب برابر ۹۴/۰، ۹۸/۰، ۶۰/۰ و ۶۶/۰ بدست آمد که نشانگر دقت بالای مدل SIAQUA-IPH در پیش بینی مقادیر BOD وDO است، در حالی که عملکرد آن در شبیه سازی نیترات و فسفات در حد متوسط ارزیابی شد. با این وجود، تطابق نسبتا خوب بین داده های اندازه گیری شده و مقادیر شبیه سازی شده، قابلیت اطمینان این مدل را برای ارزیابی آلودگی نقطه ای در زاینده رود تایید کرد. تحلیل نتایج همچنین نشان داد که سه مجموعه صنعتی مورد مطالعه نقش موثری در افزایش BOD و کاهش DO در طول رودخانه دارند، به گونه ای که میزان BOD حدود ۵۸ درصد افزایش و DO حدود ۵۰ درصد کاهش می یابد. در نهایت، این پژوهش بر اهمیت استفاده از ابزارهای GIS و مدل های شبیه سازی در درک و پیش بینی اثرات آلودگی های نقطه ای بر کیفیت آب رودخانه ها تاکید کرده و ضرورت اتخاذ تدابیر موثر برای کنترل و کاهش تخلیه آلاینده ها به زاینده رود را مورد توجه قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

تحلیل کیفی ، آلودگی نقطه ای ، منابع آب سطحی ، زاینده رود.