ارزیابی اثرات بازآفرینی بافت های فرسوده شهری بر بهبود ایمنی سازه ها در شهر ایلام تحلیل نقش پروژه های بازآفرینی شهری در کاهش مخاطرات ناشی از فرسودگی سازه ها و افزایش ایمنی محله ها

در دهه های اخیر، رشد بی رویه شهرنشینی، توسعه نامتوازن شهری و بی توجهی به الزامات فنی و مهندسی در ساخت وسازهای گذشته، منجر به شکل گیری بافت های فرسوده شهری در بسیاری از شهرهای ایران از جمله شهر ایلام شده است. این بافت ها به دلیل قدمت بالا، کیفیت پایین مصالح، عدم رعایت ضوابط ایمنی و تراکم بالای جمعیت، به ویژه در هنگام بروز مخاطرات طبیعی مانند زلزله و سیل، بسیار آسیب پذیر هستند. بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نوین و چندبعدی، در صدد احیای این مناطق با تاکید بر افزایش کیفیت زندگی، ایمنی فیزیکی و تاب آوری اجتماعی ساکنان است. این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات بازآفرینی بافت های فرسوده شهری بر بهبود ایمنی سازه ها در شهر ایلام انجام شده و به طور خاص تاثیر پروژه های اجراشده در محلات هدف بر کاهش ریسک ناشی از فرسودگی سازه ها و ارتقاء ایمنی کالبدی بررسی شده است.روش تحقیق این مطالعه از نوع توصیفی–تحلیلی بوده و داده ها از طریق اسناد موجود، گزارش های رسمی شهرداری ایلام، بازدیدهای میدانی و مصاحبه با کارشناسان حوزه شهرسازی و مدیریت بحران گردآوری شده است. تمرکز تحقیق بر محلاتی از شهر ایلام است که طی سال های اخیر در قالب برنامه های بازآفرینی شهری مورد مداخله قرار گرفته اند، از جمله محله بانبرز، شادآباد، خیابان مهر و مناطق پیرامون میدان آزادی.یافته های تحقیق نشان می دهد که پروژه های بازآفرینی اجراشده در این محلات تاثیرات مثبتی در حوزه ایمنی سازه ها و کاهش مخاطرات محیطی داشته اند. نوسازی ساختمان های قدیمی و فرسوده با بهره گیری از مصالح مقاوم و رعایت ضوابط فنی، به ویژه آیین نامه های مقاوم سازی در برابر زلزله، منجر به افزایش دوام و پایداری سازه های مسکونی شده است. همچنین، بهبود زیرساخت ها و اصلاح معابر باریک و غیراستاندارد باعث تسهیل در دسترسی خودروهای امدادی و افزایش قابلیت واکنش سریع در شرایط بحرانی شده است. از دیگر اثرات مثبت این پروژه ها می توان به ارتقاء آگاهی ساکنان نسبت به ایمنی و مقاوم سازی، تقویت مشارکت اجتماعی در فرایندهای نوسازی، و افزایش حس تعلق به محله اشاره کرد.علاوه بر مولفه های کالبدی، بازآفرینی شهری در ایلام با رویکردی اجتماعی نیز همراه بوده و تلاش کرده تا از طریق ایجاد دفاتر تسهیل گری محلی، کارگاه های آموزشی، و جلب مشارکت مردمی، فرآیند نوسازی را مردمی تر و پایدارتر کند. این رویکرد موجب شده تا ساکنان محله ها نقش فعالی در فرآیند طراحی، تصمیم گیری و اجرای پروژه ها داشته باشند و بدین گونه اعتماد عمومی نسبت به دستگاه های اجرایی نیز افزایش یابد. در عین حال، برخی چالش ها همچنان در مسیر تحقق کامل اهداف بازآفرینی وجود دارد که از آن جمله می توان به مقاومت برخی مالکان در برابر تخریب و نوسازی، ضعف زیرساخت های قانونی و مالی در حمایت از بازآفرینی، و ناهماهنگی میان نهادهای متولی اشاره کرد.نتیجه گیری این پژوهش نشان می دهد که بازآفرینی بافت های فرسوده، چنانچه با برنامه ریزی دقیق، بهره گیری از دانش فنی، و مشارکت واقعی مردم همراه باشد، می تواند به طور ملموس ایمنی سازه ها را بهبود بخشیده و مخاطرات ناشی از فرسودگی شهری را کاهش دهد. تجربه شهر ایلام حاکی از آن است که بازآفرینی موفق نه تنها باعث بهبود کالبدی فضاهای شهری می شود، بلکه سرمایه اجتماعی و حس تعلق را نیز در سطح محله تقویت می کند. بر همین اساس، پیشنهاد می شود نهادهای مسئول با تامین منابع مالی پایدار، تسهیل فرآیندهای قانونی، و تقویت ظرفیت دفاتر محلی، از تداوم و گسترش این برنامه ها حمایت کنند.

کلیدواژه ها:

بافت فرسوده ، بازآفرینی شهری ، ایمنی سازه ، شهر ایلام ، تاب آوری شهری ، نوسازی ، مدیریت بحران ، مشارکت مردمی