ارزیابی و طراحی راهکارهای ارتقای تاب آوری معماری شهری ایلام در برابر تغییرات اقلیمی مطالعه موردی: بهسازی فضاهای عمومی و ساختمان های مسکونی با رویکرد صرفه جویی انرژی، کاهش آثار گرمایش و تعادل زیست محیطی

با توجه به افزایش رخدادهای مرتبط با تغییرات اقلیمی در دهه های اخیر، لزوم ارتقای تاب آوری معماری شهری در شهرهای متوسط ایران، به ویژه کلانشهرهای غرب کشور مانند ایلام، بیش از پیش اهمیت یافته است. شهر ایلام به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، همزمان با پدیده هایی چون افزایش دما، کاهش بارش، خشکسالی، و وقوع موج های گرمایی دست وپنجه نرم می کند که این مسائل، اثرات قابل توجهی بر کیفیت سکونت، بهداشت روانی و سلامت شهروندان برجای گذاشته است. از سوی دیگر، بخش قابل توجهی از انرژی در بخش ساختمان و فضاهای عمومی شهری مصرف می شود که بخش زیادی از این انرژی به دلیل ضعف طراحی اقلیمی، نبود فناوری های نوین و کم توجهی به اصول معماری پایدار، به هدر می رود.پژوهش حاضر با هدف «ارزیابی و طراحی راهکارهای ارتقای تاب آوری معماری شهری ایلام در برابر تغییرات اقلیمی» اجرا شده و به مطالعه موردی بهسازی فضاهای عمومی و تعدادی ساختمان مسکونی منتخب در منطقه یک شهری ایلام اختصاص یافته است. رویکرد پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی (پرسشنامه، مصاحبه با کارشناسان و معماران، و بازدیدهای میدانی)، تحلیل شرایط اقلیمی پنج سال اخیر، و بررسی طرح های بهسازی صورت گرفته در سایر شهرهای مشابه استخراج شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهم ترین نقاط ضعف فعلی معماری شهری ایلام، شامل: کمبود سایه اندازها و گرین وال ها در فضاهای باز، استفاده از مصالح نامتناسب با اقلیم گرم و خشک، نبود راهکارهای جمع آوری و استفاده مجدد از رواناب، و ضعف بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر در ساخت وسازها است.بر اساس تحلیل های صورت گرفته، راهکارهای اولویت دار برای ارتقای تاب آوری معماری شهر ایلام در سه دسته اصلی ارائه شد: ۱. طراحی سایه اندازهای هوشمند و سازگار با اقلیم در کوچه ها، معابر و فضاهای عمومی؛ ۲. بهبود عایق بندی حرارتی و استفاده از مصالح کم مصرف انرژی در ساختمان های مسکونی؛ ۳. توسعه فضاهای سبز عمودی و افقی با گونه های مقاوم به گرما و خشکی برای ارتقای رطوبت و تهویه طبیعی. نتایج آزمایش میدانی بر روی نمونه ای از ساختمان های مورد بهسازی شده، نشان داد که اجرای راهکارهای پیشنهادی موجب کاهش بین ۱۵ تا ۲۵ درصدی مصرف انرژی سرمایشی و بهبود شاخص آسایش حرارتی داخلی به میزان حداقل ۱٫۲ درجه سانتی گراد در ماه های گرم سال شده است.همچنین، بهسازی معابر و فضاهای عمومی با رویکرد مبتنی بر اقلیم، علاوه بر کاهش جزایر گرمایی، باعث افزایش رضایت ساکنان و کاهش استرس های حرارتی پیرامون شده است. در پایان، الگویی بومی برای بهسازی پایدار معماری شهری ایلام در برابر تغییرات اقلیمی ارائه گشته که قابلیت توسعه و انطباق برای سایر شهرهای هم اقلیم را نیز دارد. پژوهش حاضر، راهنمایی کاربردی برای مدیران شهری، معماران و سیاستگذاران حوزه شهری در مواجهه با تغییر اقلیم و کاهش آسیب پذیری های زیست محیطی فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

تاب آوری معماری شهری ، بهسازی انرژی ساختمان ، تغییرات اقلیمی ، ایلام ، مصالح بومی اقلیمی ، معماری پایدار ، فضای عمومی شهری.