تحلیل آسیب پذیری سازه ای و مقاوم سازی ساختمان های شهری منطقه یک ایلام در برابر زلزله

منطقه یک شهر ایلام به عنوان یکی از نواحی پرتراکم شهری و با جمعیت رو به رشد، در معرض خطر بالقوه وقوع زلزله های مخرب قرار دارد. آسیب پذیری بالای سازه های شهری موجود در این منطقه، در کنار وجود ساختمان های قدیمی و نوساز با روش های اجرایی مختلف و گاه غیراستاندارد، ضرورت بررسی جامع وضعیت فعلی، آسیب شناسی و ارائه راهکارهای علمی را بیش از پیش نمایان می سازد. هدف اصلی این مقاله، تحلیل آسیب پذیری سازه ای ساختمان های شهری منطقه یک ایلام در برابر زلزله و ارائه راهکارهای مبتنی بر استانداردها و ضوابط ملی جهت مقاوم سازی آنها می باشد.در ابتدا با جمع آوری داده های میدانی و اطلاعات ثبتی (شامل سال ساخت، نوع کاربری، مصالح مصرفی، سیستم سازه ای و پلان سازه ها)، وضعیت فعلی بناهای مسکونی، تجاری و خدماتی منطقه یک طبقه بندی و ارزیابی شد. بررسی های آماری نشان داد بیش از ۴۰ درصد ساختمان های این منطقه فاقد حداقل الزامات مقاومت لرزه ای براساس آیین نامه ۲۸۰۰ ایران هستند. شایع ترین آسیب پذیری ها مربوط به ضعف در اتصالات، وجود طبقه نرم (Soft Story)، کیفیت پایین مصالح، بی توجهی به جزئیات اجرایی و کمبود سیستم های مقاوم جانبی گزارش شده است.در گام بعد، با بهره گیری از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و معیارهای کلیدی نظیر سن بنا، نوع سیستم سازه ای، وضعیت شالوده و میزان فرسودگی، نقاط ضعف بحرانی شناسایی گردید. یافته ها نشان داد که ساختمان های متعلق به بازه زمانی دهه ۶۰ و ۷۰ خورشیدی، بیشترین نسبت آسیب پذیری به ویژه در بافت های فرسوده مانند محله های تاریخی و مناطقی که توسعه آنها بدون نظارت مهندسی دقیق انجام شده، دارند. همچنین، شبیه سازی رفتار لرزه ای بناهای منتخب با استفاده از نرم افزارهای تخصصی (نظیر ETABS و SAP۲۰۰۰) بیانگر احتمال وقوع تخریب جزئی تا کامل در سناریوهای زلزله متوسط و شدید می باشد.مطالعه مروری بر اقدامات موفق مقاوم سازی در سایر مناطق شهری کشور و شهرهای مشابه نشان داد که راهکارهایی نظیر استفاده از بادبند، دیوار برشی بتنی، بهسازی اتصالات، تزریق رزین اپوکسی در ترک های سازه ای، افزایش مقاومت شالوده و جایگزینی عناصر فرسوده می تواند به طور موثر سطح تاب آوری سازه ها را ارتقا دهد. در این راستا، ارائه برنامه عملیاتی گام به گام شامل: ارزیابی سریع میدانی، تعیین اولویت مقاوم سازی، تامین منابع مالی، آموزش بهره برداران و پایش مستمر وضعیت ساختمان ها پیشنهاد می شود.در نهایت، تاکید مقاله بر لزوم رویکرد سیستماتیک و جامع بین بخشی (همکاری شهرداری، سازمان نظام مهندسی، اداره کل راه و شهرسازی و مدیریت بحران استان) برای ارتقای ایمنی شهری، کاهش خسارات جانی و مالی و افزایش آمادگی شهروندان منطقه یک ایلام در برابر مخاطرات زلزله است. امید است نتایج این پژوهش بتواند به بهبود سیاست گذاری های شهری و اجرای پروژه های مقاوم سازی موثر و پایدار کمک نماید.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری سازه ای ، مقاوم سازی لرزه ای ، زلزله ، ساختمان های شهری ، استاندارد ۲۸۰۰ ، منطقه یک ایلام