چارچوب عقلانیت شیعه از دیدگاه عابد الجابری و علامه طباطبایی

این مقاله به بررسی و مقایسه دیدگاه های محمد عابد الجابری و علامه طباطبایی درباره عقلانیت شیعه می پردازد. مسئله اصلی تحقیق، تفاوت این دو رویکرد در توصیف ماهیت و ساختار عقلانیت شیعه و ارزیابی انتقادی ادعای الجابری در نسبت دادن عقلانیت شیعه به هرمس گرایی است. در این راستا، مقاله تلاش می کند با تکیه بر آثار این دو متفکر و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، وجوه تمایز و نقاط ضعف و قوت هر دیدگاه را آشکار سازد. پرسش اصلی پژوهش این است که تمایز نگاه الجابری و علامه طباطبایی در تبیین عقلانیت شیعه چیست و کدام رویکرد، بازنمایی دقیق تری از واقعیت فکری تشیع ارائه می دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه علامه طباطبایی، عقلانیت شیعه بر دو بنیان اساسی استوار است: نخست، کرامت ذاتی انسان که بر عقل و فطرت الهی او مبتنی است و زمینه رشد و هدایت را فراهم می آورد؛ دوم، هدایت امامان معصوم که عقلانیت را در مسیر صحیح خود هدایت می کنند و انسان را از انحرافات بازمی دارند. بر این اساس، عقلانیت شیعه نه تنها مستقل از آموزه های هرمسی است، بلکه نظامی منسجم و الهام گرفته از تعالیم وحیانی و معصومین دارد که آن را از دیگر نظام های فکری متمایز می سازد. مقاله در نهایت نشان می دهد که تحلیل الجابری از عقلانیت شیعه، به ویژه در نسبت آن با هرمس گرایی، فاقد استحکام نظری و ناسازگار با مبانی فکری تشیع در اندیشه علامه طباطبایی است.

کلیدواژه ها:

محمد عابد الجابری ، علامه طباطبایی ، هرمس گرایی ، عقلانیت ، تشیع