بررسی حقوقی جایگزینی عقد موقت به جای همباشی و ازدواج سفید

در سال های اخیر، تحولات فرهنگی و اجتماعی در جامعه ایران، به ویژه در میان جوانان، موجب ظهور و گسترش پدیده هایی همچون همباشی و ازدواج سفید شده است؛ روابطی که بدون ثبت رسمی و چارچوب قانونی شکل گرفته و اغلب فاقد اعتبار شرعی و حقوقی اند. این نوع از زندگی مشترک با وجود شباهت ظاهری به ازدواج، به دلیل عدم شمول قوانین حمایتی، زمینه ساز بروز مشکلات متعددی از جمله فقدان امنیت حقوقی، آسیب پذیری زنان، و تزلزل در بنیان خانواده شده است. از سوی دیگر، عقد موقت به عنوان نهادی پذیرفته شده در فقه امامیه و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، ظرفیت آن را دارد که به عنوان جایگزینی مشروع و قانونی برای چنین روابطی مطرح شود؛ به ویژه در شرایطی که افراد به دلایل اقتصادی، فرهنگی یا روانی امکان تشکیل ازدواج دائم را ندارند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی و توصیفی، به بررسی ابعاد حقوقی، اجتماعی و فقهی عقد موقت پرداخته و ضمن مقایسه آن با روابط همباشی، تلاش دارد قابلیت ها، مزایا و چالش های کاربردی سازی این نهاد حقوقی به عنوان جایگزین همباشی و ازدواج سفید را ارزیابی نماید. یافته ها حاکی از آن است که اگرچه عقد موقت می تواند پاسخی مناسب به برخی نیازهای مشروع افراد باشد و با ایجاد چارچوب قانونی، از آسیب های ناشی از روابط خارج از چهارچوب بکاهد، اما موانعی چون ضعف در فرهنگ سازی، نگرش منفی جامعه، خلاهای قانونی در حمایت از حقوق زنان و کودکان حاصل از این نوع ازدواج، و عدم تمایل به ثبت رسمی، چالش هایی جدی در مسیر بهره گیری از این نهاد محسوب می شوند. بر این اساس، استفاده موثر از ظرفیت عقد موقت مستلزم بازنگری در سیاست گذاری های حقوقی، ارتقاء آگاهی عمومی و تبیین جایگاه واقعی آن در نظام حقوقی و اجتماعی کشور است.

کلیدواژه ها:

عقد موقت ، ازدواج سفید ، همباشی ، حقوق خانواده ، روابط غیررسمی