مطالعه تطبیقی نقض قابل پیش بینی قرار داد در حقوق ایران واسناد بین المللی

در عرصه حقوق قراردادها، مواجهه با شرایطی که در آن احتمال عدم ایفای تعهد از سوی یکی از طرفین پیش از زمان مقرر ظهور می یابد، موضوعی مهم و راهبردی است. در این چارچوب، نهاد «نقض قابل پیش بینی» به متعهدله این امکان را می دهد تا با تکیه بر دلایل قوی و نشانه های معقول، پیش از تحقق نقض واقعی، نسبت به تعلیق اجرای تعهدات خویش یا فسخ قرارداد اقدام نماید. پژوهش حاضر با هدف تبیین و ارزیابی تطبیقی این نهاد در نظام حقوقی ایران و اسناد بین المللی مانند CISG، UCC، UPICC، PECL، و DCFR انجام شده است. سوال محوری آن است که آیا در حقوق ایران، با وجود فقدان تصریح قانونی نسبت به «نقض قابل پیش بینی»، می توان نهادهای معادل یا مشابهی را در قالب خیار تفلیس، خیار تاخیر و یا در موادی نظیر ماده ۵۳۳ قانون تجارت شناسایی نمود؟ این مطالعه با روش توصیفی -تحلیلی و با رویکرد تطبیقی، در پی تحلیل ابعاد نظری، ساختاری و کاربردی موضوع در متون قانونی و رویه های قضایی است. یافته ها نشان می دهد که هرچند اصطلاح «نقض قابل پیش بینی» به صراحت در قوانین ایران درج نشده است، اما از خلال قواعد ناظر بر پیشگیری از زیان، امکان شناسایی برخی سازوکارهای هم عرض وجود دارد. در مقابل، اسناد بین المللی، با پذیرش صریح این نهاد و تعیین ضمانت اجراهای شفاف، زمینه ارتقاء اطمینان در روابط قراردادی و تسهیل حل وفصل اختلافات را فراهم کرده اند. در نهایت نتیجه پژوهش حاکی از آن است که این مفهوم با اصولی همچون حسن نیت، منع اضرار و عدالت معاوضی هم راستا بوده و گنجاندن آن در ساختار حقوقی ایران می تواند گامی موثر در جهت ارتقاء امنیت حقوقی ، هماهنگی با اسناد فراملی و تقویت نظم قراردادی محسوب شود.

کلیدواژه ها:

نقض قابل پیش بینی ، اسناد بین المللی ، ضمانت اجرا نقض قابل پیش بینی.