حقوق همسایگی، تفکیک اراضی و قواعد شهرسازی: بازخوانی انتقادی ضوابط محلی در چارچوب اخلاق و فقه شهری

ضوابط شهرسازی در حوزه هایی مانند تفکیک اراضی، ساخت وساز و حقوق همسایگی، از ابزارهای بنیادین مدیریت شهری برای تنظیم تعادل میان منافع فردی و عمومی محسوب می شوند، اما در عمل با کاستی های جدی در اجرا، تفسیر و پیوند با زمینه های فرهنگی و فقهی روبه رو هستند. تحلیل منابع فارسی و بین المللی نشان می دهد که قوانین مربوط به تفکیک اراضی با چالش هایی نظیر عدم انطباق با الگوی مالکیت بومی، خلاهای نظارتی و غفلت از جنبه های اجتماعی همراهند و در بسیاری موارد نتوانسته اند توسعه متوازن شهری را تضمین کنند. بررسی حقوق همسایگی در طرح های شهری نیز بیانگر ضعف در رعایت الزامات کیفی همچون نورگیری، اشراف، و تراکم پذیری است که منجر به تضییع حقوق ساکنان مجاور و افزایش نارضایتی اجتماعی شده است. در سطح عمیق تر، اصول فقهی همچون قاعده «لا ضرر» و اخلاق اسلامی، ظرفیت بالایی برای بازتعریف ضوابط شهری دارند، اما در مقررات موجود نهادینه نشده اند. نتایج این مطالعه تاکید می کند که پیونددهی میان فقه، اخلاق، و برنامه ریزی شهری می تواند به تدوین ضوابطی مشروع تر، انسانی تر و کارآمدتر منجر شود، مشروط بر آن که این اصول به صورت نهادمند، اجرایی و همراه با مشارکت عمومی در فرآیند تصمیم سازی وارد شوند.

کلیدواژه ها:

ضوابط شهرسازی ، تفکیک اراضی ، حقوق همسایگی ، فقه شهری ، اخلاق فضایی.