مروری فقهی بر احکام جهاد دفاعی از نگاه فقهای امامیه

این مقاله به بررسی مفهوم جهاد و اقسام آن، با تمرکز ویژه بر جهاد دفاعی از منظر فقهای امامیه می پردازد. نگارنده ابتدا به ریشه شناسی واژه «جهاد» در لغت و اصطلاح فقهی می پردازد و آن را به معنای نهایت تالش و کوشش در راه اعتالی اسلام و دفع دشمنان تعریف می کند. سپس، با تبیین دو قسم اصلی جهاد، یعنی جهاد ابتدایی با هدف دعوت به اسلام و جهاد دفاعی با هدف دفاع در برابر تجاوز دشمن، به بررسی احکام و تفاوتهای این دو می پردازد. از مهمترین یافته های مقاله، تاکید بر وجوب اجماعی جهاد دفاعی نزد فقهای امامیه است، حتی فراتر از میدان نبرد نظامی، و شامل دفع حملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز می شود. مستندات این وجوب علاوه بر عقل و فطرت، آیات قرآن کریم نیز ذکر شده است. مقاله همچنین به افضلیت جهاد دفاعی بر جهاد ابتدایی اشاره می کند، با این استدالل که هدف جهاد دفاعی حفظ کیان اسلام و مسلمانان واالتر از هدف جهاد ابتدایی یعنی نشر اسلام است. هشت تفاوت کلیدی میان جهاد دفاعی و ابتدایی تشریح می شود که شامل: اطلاق وجوب، عدم مشروطیت جهاد دفاعی به شرایط جهاد ابتدایی، مشروعیت همکاری با حاکم ظالم در راستای دفاع، وجوب در برابر تمام دشمنان نه فقط کفار، عدم اشتراط دعوت قبل از شروع جهاد، عدم اشتراط تعداد مجاهدین، عمومیت زمانی و مکانی حتی در ماههای حرام و حرم الهی، جواز شکستن عهد و امان در صورت مصلحت و جواز تامین مخارج از اموال مسلمانان در صورت عدم کفایت بیت المال است. این تفاوتها، ماهیت و جایگاه منحصر به فرد جهاد دفاعی در فقه امامیه را به وضوح نمایان می سازد.

کلیدواژه ها:

جهاد دفاعی ، حاکم مسلمین ، هدم اسلام ، نفوس مسلمین