بررسی نظریه ایزوتسو و تطبیق آن بر واژه ظلم در نهج البلاغه

واژه «ظلم» یکی از واژگان پرتکرار در حوزه علوم قرآن و حدیث است که با واژه های متعدد دیگر دارای روابط معنایی گسترده ای است. این واژه نقشی مهم در تبیین معانی دیگر واژگان ایفا می کند و به همین دلیل، از واژگان کلیدی محسوب می شود. کاربرد آن در آیات کلیدی قرآنی و حدیثی، بیانگر ظرفیت باالی آن در روشن ساختن موضوعات بنیادین است. در صورت تبیین دقیق معنای ظلم، می توان از آن به عنوان ابزاری برای روشن ساختن معانی دیگر واژگان و آیات قرآنی بهره گرفت. در این پژوهش، نگاهی معناشناختی به واژه «ظلم» خواهیم داشت و هدف، تبیین الیه های معنایی و استخراج مولفه های آن در نهج البلاغه با بهره گیری از شیوه های نوین معناشناسی است. این روش نوظهور تاکنون توانسته زوایای تازه ای از واژگان قرآنی و حدیثی را به خوبی آشکار سازد. با اینکه پژوهش های متعددی درباره واژه ظلم در قرآن انجام شده است، اما با توجه به گستره وسیعتر واژگان در نهج البلاغه و ارتباطات متنوع واژه ها با همنشین ها و جانشین های خود، می توان به شناختی عمیقتر و افقی وسیعتر از این واژه دست یافت. واژه «ظلم» ۹۱ بار و مشتقات آن ۲۳ بار در نهج البلاغه آمده است. این پژوهش نخستین بار است که به بررسی معنای این واژه در نهج البلاغه می پردازد. با نگاهی معناشناختی و با رویکردی توصیفی و همزمانی و تاکید بر روابط همنشینی و جانشینی، می توان دریافت که واژه ظلم به معنای «قرار دادن چیزی در غیر جایگاه خویش» است. اما این واژه در همنشینی با واژگانی مانند شرک، خصم، خوف، نکث، قطع و... دامنه معنایی وسیعی می یابد و کاربردها و مصادیق متنوعی پیدا می کند؛ به گونه ای که واژگانی چون بغی، فسق، جور و طغی را می توان به عنوان جانشین های معنایی آن در نظر گرفت.

کلیدواژه ها:

نهج البلاغه ، ظلم ، معناشناسی ، همنشینی و جانشینی