مدیریت بحران های شهری و طراحی معماری مقاوم در برابر بلایای طبیعی با همکاری شهرداری ها

مدیریت بحران شهری به عنوان یکی از مهم ترین چالش های شهرنشینی معاصر، نیازمند توجه ویژه به آمادگی سازمان های مسئول در برابر بلایا و حوادث است. این پژوهش با هدف تحلیل وضعیت آمادگی مدیریت بحران در پنج شهر منتخب ایران (تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و رشت) و شناسایی عوامل کلیدی موثر بر عملکرد شهرداری ها انجام شده است. روش تحقیق به صورت ترکیبی (کمی-کیفی) طراحی گردید؛ داده های کمی از طریق پرسش نامه ای استاندارد در بین مدیران و کارکنان شهرداری ها جمع آوری و تحلیل شد و داده های کیفی نیز از طریق مصاحبه های عمیق با مدیران بحران به دست آمد. نتایج آماری نشان داد که شهر تهران در شاخص آمادگی شهرداری، استفاده از فناوری های نوین و آموزش نیروی انسانی عملکرد بهتری نسبت به سایر شهرها دارد، در حالی که شهرهای شیراز و رشت در پایین ترین سطح آمادگی قرار گرفتند. تحلیل همبستگی پیرسون رابطه مثبت و معناداری (r=۰.۷۱, p<۰.۰۱) بین آموزش نیروی انسانی و آمادگی کلی شهرداری ها را تایید کرد که اهمیت آموزش تخصصی و مستمر را در ارتقای ظرفیت های مدیریتی برجسته می سازد. یافته های کیفی نیز نشان دهنده چالش های مهمی از جمله نبود برنامه ریزی پیشگیرانه، فقدان شبیه سازی های بحران و ضعف در استفاده از فناوری های مکانی مانند GIS است. مصاحبه ها همچنین تاکید داشتند که نگرش سنتی بر برنامه ریزی فیزیکی شهری، موجب کاهش تمرکز بر معماری مقاوم و سازه های پایدار در مناطق پرخطر شده است. این موضوع محدودیت های جدی در افزایش تاب آوری شهری و توان پاسخگویی در شرایط بحران ایجاد می کند. نتایج این پژوهش بر نقش تعیین کننده عوامل نرم افزاری شامل آموزش، سیاست گذاری، مدیریت دانش و انسجام بین بخشی در کنار عوامل سخت افزاری مانند فناوری و منابع تجهیزاتی تاکید دارد. ترکیب داده های کمی و کیفی، تصویری دقیق و واقع بینانه از خلاهای عملکردی و ساختاری مدیریت بحران شهری در ایران فراهم آورده است. بر این اساس، پیشنهاد می شود شهرداری ها با تدوین و اجرای برنامه های پیشگیرانه، توسعه آموزش های تخصصی و شبیه سازی های عملی، سرمایه گذاری هدفمند در فناوری های نوین مکانی و افزایش هماهنگی بین بخشی، آمادگی خود را به طور مستمر بهبود دهند. همچنین تغییر نگرش در برنامه ریزی شهری به سمت مدل های نوین و معماری مقاوم از دیگر الزامات حیاتی است. این پژوهش می تواند به عنوان مرجع علمی برای سیاست گذاران، مدیران شهری و پژوهشگران در حوزه مدیریت بحران شهری و توسعه پایدار مورد استفاده قرار گیرد و مبنای برنامه ریزی های کاربردی برای ارتقای تاب آوری و کاهش آسیب پذیری شهرهای ایران قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

مدیریت بحران شهری ، معماری مقاوم ، بلایای طبیعی ، تاب آوری شهری ، همکاری شهرداری ، طراحی پایدار ، کاهش ریسک