بررسی سیر تحولات تاریخی الگوی مبنا در معماری دوره باستان و سنت ایران

نقش و اهمیت تاثیر هندسه و ریاضیات در معماری ایران از دوران پیش از اسلام در قالب معماری تکنیک (تجربی) و الگو (مندل) به صورت کاربرد عملی در انتظام هندسی بناها به کار رفته است. در بسیاری از بناها با کاربری حاکمیت، تشریفاتی- سکونتی، مسکونی به ترتیب از طبقات اجتماعی خواص و عوام در دوران باستان و بعد از اسلام؛ قرن چهارم تا دهم ه.ق مشاهده شده است و رویکرد تاثیرات در فضاهای عملکردی و پیروی از الگوهای اولیه در سبک معماری ایرانی به عنوان کارکردهای فضایی اندرونی و بیرونی بیان می شود. مطالعات سیر تحولات تاریخی نشان می دهد که معماری مسکونی در ایران از به کارگیری الگوی شکلی به عنوان چیدمان فضایی در نمونه بناهایی از سه دوره تاریخی از دوره باستان، سنت و مدرن حاصل شده است. در این پژوهش جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و روش تحقیق از نوع تفسیری-تاریخی، توصیفی-تحلیلی است. هدف پژوهش تبیین تاثیر تحولات الگوهای شکلی در قالب صناعات معماری است که تحت تاثیر هندسه کاربردی و ریاضیات است که مطالعات فلاسفه ایرانی از جمله خوارزمی، بنوموسی، ابوالوفا بوزجانی، اخوان الصفا، خواجه نصیرالدین طوسی و شیخ بهائی آن را تقویت می نماید. همچنین از شروع قرن سوم هجری قمری تحت تاثیر مباحث ریاضیات و هندسه با پیروی از اعداد و تخمین مسافت، هندسه در قالب بعد دوم، بعد سوم و در نهایت صناعت معماری و معانی عرفانی و سیر و سلوک و تعالی (معقولات-محسوسات) در ترکیب انتظام اشکال و احجام افلاطونی در اماکن مذهبی نمود می یابد. نتایج پژوهش نشان می دهد که کاربرد الگوی مبنا در بناهای مسکونی با تاثیر از کاربرد ریاضیات و هندسه در معانی شکلی و مدولار ایرانی است که منشا اولیه از چهار صفه و چهار ایوانی و چهار طاقی داشته است و در بناهای دوره قاجار به عنوان مبنای چیدمان فضایی مشاهده می شود.

کلیدواژه ها:

سبک معماری ، دوره سنت ، هندسه ، کهن الگو ، الگوی شکلی (فرم).