مطالعه اثر فرونشست زمین بر میزان آب برگشتی به آبخوان دشت قزوین

افزایش بی‎رویه بهره برداری از آب های زیرزمینی به ویژه در حوضه ها و دشت‎های آبرفتی می تواند علاوه بر افت روزافزون سطح ایستابی منجر به فرونشست سطح زمین شود. این تغییرات، خصوصیات هیدرودینامیکی آبخوان بویژه پارامترهای هدایت هیدرولیکی و آبدهی ویژه و بعلاوه میزان آب برگشتی به آبخوان را تحت تاثیر قرار میدهد. افت شدید سطح ایستابی، سبب تحکیم و فرونشست می شود و خسارات جبران ناپذیر جانی، محیط زیستی و مالی ایجاد می نماید. افت سطح ایستابی و خصوصیات آبخوان تاثیر مستقیمی بر روی میزان فرونشست دارند، و از طرف دیگر وقوع فرونشست سبب تغییرات پارامترهای هیدرودینامیکی سفره در نتیجه کاهش تغذیه آبخوان خواهد شد. در این مطالعه با استفاده از نسخه ۱۰ نرم افزار GMS در آبخوان قزوین، پس از انجام آنالیز حساسیت نسبت به پارامترهای ضرایب هدایت هیدرولیکی و آبدهی ویژه، این ضرایب در سه دوره آماربرداری سال های ۱۳۸۱، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۷ پس از واسنجی و صحت سنجی مدل در دو حالت پایدار و ناپایدار تعیین گردیدند. ریشه میانگین مربعات خطا در مرحله واسنجی بسته فرونشست، ۰۰۵۲/۰ متر و در مرحله صحت سنجی ۰۰۷۲/۰ بدست آمد. این مقادیر حاکی از دقت مناسب مدل در شبیه سازی می باشد. بر اساس شبیه‎سازی فرونشست دشت قزوین در قسمت‎های شرقی و خروجی آبخوان در شهرستانهای بوئین زهرا و آبیک و هم چنین در قسمت‎هایی از تاکستان میزان فرونشست رخداده بیشتر از مابقی نقاط است. در نواحی ذکر شده آبخوان دارای درصد رس بالاتری نسبت به مابقی نقاط می باشد. از طرفی در قسمت‎هایی از آبخوان که آبدهی ویژه و هدایت هیدرولیکی کمتر است میزان فرونشست بیشتری رخ داده است. با افزایش فرونشست از میزان آب برگشتی به آبخوان کاسته می شود. بررسیها نشان می‎دهد میزان اثرپذیری و کاهش آب برگشتی از فرونشست از ۸/۱۸ تا ۴/۹۰ درصد در منطقه بیشینه فرونشست، متغیر است.

کلیدواژه ها:

فرونشست ، مدل سازی آب زیزمینی ، آب برگشتی ، دشت قزوین