واکاوی اثر ساز کارهای همدیدی گردش جو و یک شاخص دور پیوندی بر بی هنجاری های نم ویژه و خشکسالی های پاییز ه شمال غرب ایران

الگوهای گردش جوی نقش تعیین کننده­ای در توزیع زمانی و مکانی بارش و رخداد دوره­های خشک و تر دارد. هدف اصلی این تحقیق بررسی ارتباط بی­هنجاری­های میانگین فصل پاییز الگوهای فشاری با رخداد دوره­های خشک پاییزه در دراستان­های آذربایجان غربی و شرقی، اردبیل و زنجان است. در این پژوهش با به کارگیری رویکرد محیطی به گردشی با محاسبه شاخص بارش استاندارد با نرم افزار DIC طی دوره آماری ۲۰۱۶- ۱۹۸۷ خشکسالی­های پاییز ه شمال غرب ایران مشخص شد. سپس نقشه های بی هنجاری پاییزه متغیرهای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال،  فشار متوسط دریا (SLP)، رطوبت ویژه تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال، و نیز نقشه های میانگین فصل پاییز فشار متوسط سطح دریا فصل پاییز ، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال و نمودارهوف مولر رطوبت ویژه تراز ۷۰۰ و ۱۰۰۰ هکتوپاسکال از مجموع داده های بازسازی شده سایت NCAR/CEP دریافت و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد در خشکسالی­های پاییزه، بی هنجاری های شدید مثبت در سطح زمین بیانگر حاکمیت بیشتر شرایط پرفشار بوده که مانع ورود کم فشارها به منطقه گردیده است. بی هنجاری های مثبت در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال بیانگر حاکمیت پرارتفاع بوده که مانع انتقال توده هوای گرم و مرطوب عرض های پایین تر به سطح منطقه شده است. همچنین بررسی نمودارهای هوف مولر نوع اول و دوم تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال و ۱۰۰۰ هکتوپاسکال نشان دهنده کاهش قابل توجه رطوبت ویژه تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال به ویژه در عرض های جنوبی (۱۵ تا ۳۰ درجه شمالی) می باشد که این موضوع اهمیت سامانه های کم فشار سودانی و تلفیقی سودانی- مدیترانه­ای در تزریق رطوبت به محدوده مورد مطالعه را نشان می دهد. بررسی ضرایب همبستگی شاخص بارش استاندارد (شاخص SPI) ایستگاه­های­ مورد مطالعه با الگوهای دور پیوند فصول پاییز در دوره آماری (۲۰۱۶-۱۹۸۷) نشان داد در فصل پاییز فاز منفی شاخص نوسان اطلس شمالی (NAO) بیش از سایر الگوها با خشکسالی ایستگاه­های مورد مطالعه همبستگی داشته­اند.

کلیدواژه ها:

تحلیل همدیدی ، بی هنجاری های رطوبت ویژه ، خشکسالی های پاییز ه ، نمودار هوف مولر ، تحلیل مولفه های اصلی