تحلیل مردم شناختی مشارکت محلی در برنامه ریزی شهری شهرداری ها

این پژوهش با هدف بررسی فرآیندها، عوامل و موانع مشارکت محلی در برنامه ریزی شهری در تهران، با رویکرد کیفی و مردم شناختی انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۳۰ نفر از فعالان محلی، مدیران شهرداری و کارشناسان حوزه شهری جمع آوری گردید و مشاهده مشارکتی در سه محله منتخب تهران برای درک عمیق تر زمینه های فرهنگی و اجتماعی مشارکت به کار گرفته شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل تماتیک انجام شد که امکان شناسایی تم ها، الگوها و مفاهیم اصلی مشارکت در زمینه های مختلف اجتماعی، فرهنگی و نهادی را فراهم آورد. یافته ها نشان دادند که سرمایه اجتماعی، به ویژه اعتماد اجتماعی، انسجام شبکه های محلی و وجود نهادهای مردمی فعال، نقش بسیار کلیدی در افزایش مشارکت محلی ایفا می کند. در محله ای با سرمایه اجتماعی بالاتر، میزان مشارکت فعال و استفاده از فناوری های نوین در مدیریت شهری به طور چشمگیری بیشتر است. آموزش و آگاهی اجتماعی به عنوان عامل محرک مهمی شناخته شد که با ارتقاء سطح دانش و مهارت شهروندان، زمینه ساز شکل گیری فرهنگ مشارکت و توانمندسازی محلات است. بر اساس داده های مرکز آمار ایران (۱۴۰۰)، میزان مشارکت فعال در تهران حدود ۴۰٪ است، اما در محله هایی که آموزش های مدنی و زیرساخت های فناورانه به خوبی فراهم شده، این میزان تا ۶۲٪ نیز افزایش یافته است. نقش فناوری های نوین، به ویژه سامانه های الکترونیکی گزارش شهری (CRA)، نیز در تسهیل و ارتقاء مشارکت محلی برجسته است. محله هایی که به زیرساخت های فناورانه و آموزش دیجیتال دسترسی بهتر دارند، نرخ مشارکت فناورانه بسیار بالاتری نشان داده اند. با این حال، موانعی نظیر کمبود اعتماد به نهادهای دولتی، فقدان شفافیت در تصمیم گیری ها و ضعف آموزش های مدنی، به ویژه در محله هایی با مشارکت پایین تر، مشهود بود و ضرورت اصلاح ساختارهای نهادی و تقویت شفافیت را برجسته می سازد. همچنین، نقش رهبران محلی و سازمان های مردم نهاد به عنوان میانجی های اثرگذار در تقویت حس تعلق و مسئولیت پذیری شهروندان مورد تاکید قرار گرفت. این مطالعه تاکید می کند که ارتقاء مشارکت محلی نیازمند رویکردی چندجانبه است که همزمان به تقویت سرمایه اجتماعی، توسعه آموزش شهروندی، بهبود زیرساخت های فناوری و اصلاح ساختارهای نهادی توجه داشته باشد. ترکیب این عوامل می تواند زمینه ساز مشارکت فعال تر، پاسخگوتر و پایدارتر در مدیریت شهری باشد. یافته های این پژوهش می تواند راهنمایی برای سیاست گذاران و مدیران شهری باشد تا با توجه به ویژگی های بومی هر محله، برنامه های موثرتری در جهت ارتقاء مشارکت شهروندی طراحی و اجرا نمایند.

کلیدواژه ها:

مشارکت محلی ، برنامه ریزی شهری ، سرمایه اجتماعی ، آموزش شهروندی ، فناوری های نوین ، ایران ، مردم شناسی ، تهران ، تحلیل تماتیک