جایگاه حکمت وجود در معماری ایرانی- اسلامی (نمونه موردی شهر صدرا)

موضوع فرایند خلق و ادراک آثار معماری، و نقش تعامل انسان و هستی بر شکل گیری این فرایند و بیان این رابطه به زبانی علمی و دقیق همواره از اهمیت بالایی در حوزه معماری برخوردار بوده و هست. زیرا انسان خود هم خلاق اثر و هم مخاطب اثر است و هستی نیز بستر و زمینه خلق اثر معماری است. به عبارتی معمار با توجه به دیدگاهش درباره انسان و هستی و رابطه آنها با یکدیگر به طراحی محیط و خلق آثار معماری می پردازد؛ و مخاطب نیز بر اثر معرفت و دیدگاهش به این دو آثار معماری را ادراک می کند. براساس مطالعات، شهر اسلامی می کوشد با تکیه بر اصل توحید و با وحدت بخشیدن بر پیکر عناصر گوناگون خود از حیث هنری، شکل و ماهیت، خود را با حکمت اسلامی تطبیق دهد؛ به گونه ای که با تجلی مفهوم حکمت وجود و «اصل وحدت» وجود در بستر بوم فرهنگ آثار شهرسازی کارآمد، متنوع و پویایی خلق شده است. در حوزه محمل هنری معماری نیز اصل وحدت در بستر انسجام و هماهنگی با بهره مندی از مولفه های هندسه (هندسه مرکزگرا عامل وحدت بخش در بناهای اسلامی)، نظم، توازن، ریتم (تعادل بین فضاهای پر و خالی بنا) و محوربندی فضایی متاثر از جهت گیری های عبادی (آرامشی) و اقلیمی (آسایشی) متجلی شده است. در واقع تحقق وحدت در کثرت در معماری نیازمند وجود سازمان فضایی است. اصل وحدت در برگیرنده سلسله مراتب فضایی (به منزله ی رعایت حریم فضایی، تفکیک قلمروهای زیستی)، محوربندی فضایی (رعایت و توجه به جهت گیری عبادی و اقلیمی در طراحی معماری بناها) و هندسه فضایی (ایجاد تناسبات، نظم و تعادل) است که منجر به تحقق وحدت در سازمان فضایی معماری سنتی ایرانی-اسلامی می شود.

کلیدواژه ها:

حکمت وجود ، معماری ، انسان ، خداوند ، وحدت وجود