ارزیابی نقش علم ریاضی در طراحی و ساخت معماری آتشکدهها

معماری آتشکدهها در ایران باستان، به ویژه در دوره های ساسانی و اشکانی، دارای ویژگی های منحصربه فردی است که نشان از درک عمیق ریاضی معماران آن دورهها دارد. به طور کلی، آتشکده ها به عنوان بناهایی مقدس برای نگهداری و عبادت آتش طراحی شدهاند. آتشکدهها همانند سایر بناهای مهم در تاریخ ایران، پیوند ی الینفک با معماری داشتهاند. معماری آتشکدهها در ایران بر پایه پالن مربع شکل استوار بوده که برای حفظ عنصر مقدس آتش، گنبدیی روی آن قرار می گرفت و از چهار طرف باز بود. سیر تکاملی آتشکدهها از دوره ساسانی به بعد منتج به شکل گیری چهارطاقی شد. فرم و شکل ساده و پایدار آتشکدهها در دوره ساسانی از جمله عواملی بود که بر شکل دهی معماری تمدنهای مختلف تاثیرگذار شد. این اثرگذاری را می توان به دلیل بهره گیری معماران ایرانی در استفاده از علم ریاضی نسبت داد. ریاضیات در طول تاریخ نقش بسزایی در طراحی و ساخت بسیاری از آثار معماری ایفا کرده است. در طراحی چهارطاقیها استفاده از عدد چهار به وضوح مشخص است، زیرا این عدد به کرات در طراحی بناهای مختلف ایرانی کاربرد داشته است. با توجه به اینکه چهارطاقی ها کاربری مذهبی و دینی داشتند، مفهوم عدد چهار با قوت بیشتری در آن حکمفرما بود، که برگرفته از جهانبینی انسان دوره به حساب می آید. یکی از بارزترین ویژگی های آتشکدهها، استفاده از فضاهای باز و گنبدی شکل است ک ه در هماهنگی با اصول هندسی و ریاضیاتی خاص طراحی شدهاند. این فضاها علاوه بر تطابق با نیازهای مذهبی، از لحاظ ساختاری و فنی نیز از دقت ریاضی در طراحی بهره برداری کردهاند. همچنین، ساختار چهارطاقی که در بسیاری از آتشکدهها به چشم می خورد، از هندسه دقیق برای ایجاد توازن و پایداری استفاده کرده و به عنوان یک عنصر محوری در این نوع معماری شناخته میشود. هدف از این مقاله، بررسی این است که چگونه ریاضیات به عنوان ابزاری در طراحی فضا و سازههای آتشکده ها استفاده شده و چگونه اصول ریاضی در شکل گیری این ساختمانها تاثیرگذ ار بوده است. با تحلیل این نکات، میتوان به درک عمیق تری از رابطه میان علم ریاضی و معماری ایران در دوران باستان دست یافت. برای این امر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده و به شیوه مرور متون کتابخانهای به ارزیابی چگونگی شکل گیری آتشکدهها بر مبنای عدد چهار پرداخته شدهاست. بدین منظور ویژگی های موجود در طرح کلی آتشکدههای باقیمانده در ایران از لحاظ به کارگیری عدد چهار در غالب جدول مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند.

کلیدواژه ها:

معماری آتشکده ، علم ریاضی ، چهارطاقی