استحسان در قران و هنر اسلامی و کاربرد آن در معماری و شهرسازی سنتی و اسلامی

معماری اسلامی بخش مهمی از تاریخ معماری جهان است که به گفته تاریخنگاران، اولین هنر سازگار با مفاهیم اسلامی و مورد پذیرش از سوی مسلمانان است. برخی از محققان معماری اسلامی را برگرفته از معماری بیزانسی و ساسانی دانسته و برخی دیگر آن را بدیع و متاثر از مبانی اسلامی چون توحید و عدالت دانستهاند. رنگ های استفاده شده در معماری اسلامی، برگرفته از قرآن دانسته شده و کاشی، گچ و آجر بیشترین مصالح مورد استفاده در این نوع از معماری قلمداد شده است. قرآن کتاب ی سرشار از اعجاز و زیبایی است و استحسان قرآنی درک زیبایی را در مراتب مختلف به انسانها عرضه می کند. انسان که خود نفخه های از خلاق زیباست، در طلب زیبایی است و آن را مسیری برای دست یابی به حقیقت وجودی و پیوند با خدا می داند. در قرآن و هنر اسلامی، استحسان وسیله ای برای بیان و درک قدرت خلاق است. از این منظر، می توان آیات قرآن را از بعد زیبایی نیز در زندگی روزمره مشاهده کرد. به عنوان نمونه، در آیات متعدد، خداوند به زینتبخش بودن ستارگان در آسمان شب اشاره کرده است. این زیبایی که در آسمان شب و ستارگان درخشان به چشم می آید، نمونه ای از استحسان قرآنی است که در زندگی ملموس ما وجود دارد. این زیبایی آنقدر آشکار است که نیازی به فلسفه یا عرفان پیچیده ندارد. همچنین، آفرینش چهره زیبا برای انسان یکی دیگر از مصادیق استحسان در قرآن است. حس زیبایی یکی از ابعاد روح انسانی است که قرآن به آن توجه ویژه ای داشته و انسانها در طول زندگی در پی آن هستند. موضوع دیگر، استحسان در هنر اسلامی است که، محصول، معرفت و شناختی است که، تجلیبخش وحدت در عالم است، فلسفه وجودی از آفرینش انسان، پرستش خداوند است که در سوره عنکبوت متذکر شده و مستلزم آن است که همه وجود آدمی، عمل، عبادت برای خلاق باشد. برای آنکه به یاد خدا باشیم، محیط زندگی باید آیینه تمام نمای جهان روحانی و مقدس باشد. در چنین فضایی اصول و تعالیم در ساختارها متجسم شده و در همه اشیاء از محرابها و مساجد تا ریزترین اشیاء عینیت پیدا می کند. طرح اسلیمی دیگر هنر اسلامی با عنایت به ذات خداوند است که، استحسان آن، مبتنی بر مرکزی است که در هر جا و هر زمان بخواهد، متجلی می سازد بی آنکه بدین وسیله به هیچ وجه در ذات آن، تغییر یا زیادت و نقصانی بیاید.

کلیدواژه ها:

استحسان ، قرآن ، هنر اسلامی ، معماری اسلامی