کاربرد سامانه های اطلاعات جغرافیایی در فرآیند برنامه ریزی شهری: رویکردی تحلیلی به بهینه سازی تصمیم گیری فضایی

رشد شتابان شهرنشینی، افزایش جمعیت شهری، و پیچیدگی مسائل محیطی، اقتصادی و اجتماعی در شهرها، ضرورت بهره گیری از ابزارهای نوین تحلیلی در فرآیند برنامه ریزی شهری را بیش از پیش آشکار ساخته است. یکی از مهم ترین این ابزارها، سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) است که با قابلیت تلفیق، ذخیره سازی، تحلیل و نمایش داده های مکانی و توصیفی، بستر مناسبی برای پشتیبانی از تصمیم گیری های فضایی فراهم می آورد. هدف این مقاله بررسی نقش و کارکردهای سامانه اطلاعات جغرافیایی در بهینه سازی فرآیند برنامه ریزی شهری، و تحلیل کاربردهای آن در سطوح مختلف سیاست گذاری، طراحی، و مدیریت شهری است. یافته های حاصل از بررسی منابع علمی، تجربیات بین المللی و مطالعات موردی نشان می دهد که GIS به عنوان یک ابزار تحلیلی چندمنظوره، نقش موثری در شناسایی الگوهای مکانی، تحلیل پراکنش جمعیت، تعیین کاربری اراضی، مکان یابی بهینه خدمات شهری، تحلیل آسیب پذیری نواحی شهری در برابر مخاطرات طبیعی و محیطی، و پشتیبانی از تصمیم گیری مشارکتی ایفا می کند. همچنین، استفاده از GIS موجب ارتقای شفافیت در فرایند تصمیم سازی، کاهش خطاهای انسانی، و افزایش هماهنگی میان نهادهای اجرایی و برنامه ریزان شهری می شود. در نهایت، این مقاله تاکید می کند که تلفیق سامانه اطلاعات جغرافیایی با سایر فناوری های نوین نظیر سنجش از دور، شبیه سازی شهری، و سامانه های پشتیبان تصمیم، می تواند به ایجاد مدل های هوشمند و آینده نگر در برنامه ریزی شهری منجر شود. به منظور بهره برداری موثرتر از قابلیت های GIS در ایران، پیشنهاد می شود ظرفیت سازی نهادی، توسعه زیرساخت های داده مکانی، و آموزش تخصصی کارشناسان در دستور کار قرار گیرد تا امکان تحقق برنامه ریزی فضایی کارآمد، یکپارچه و مبتنی بر شواهد فراهم شود.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی شهری ، GIS ، مدیریت منطقه ای ، توسعه ی پایدار و غیره