صیانت امنیت فرهنگی از طریق تقویت هویت اسلامی: ارائه مدل هیئت محور

پژوهش حاضر با هدف تحلیل دقیق نقش هیئت های مذهبی در تقویت امنیت فرهنگی-هویتی و بررسی ارتباط آن با امنیت ملی انجام شد. با روش تحلیل مضمون و انجام مصاحبه های عمیق با خبرگان حوزه امنیت فرهنگی و دین داری، پنج مضمون فراگیر شناسایی شد: هویت بخشی اسلامی-ایرانی، گفتمان سازی مقاومت، انسجام بخشی اجتماعی، مکانیسم های پدافند غیرعامل فرهنگی و آسیب شناسی راهبردی. نتایج نشان می دهد که هیئت های مذهبی از طریق بازتعریف مفاهیمی همچون شهادت و ایثار و تولید گفتمان های جایگزین در برابر روایت های لیبرال-سکولار، به عنوان «سپر امنیتی نرم» عمل می کنند. این نهادها، با ایجاد و تقویت شبکه های مردمی و مدیریت هوشمندانه بحران های اجتماعی، نقش بی بدیلی در انسجام ملی، کاهش شکاف های طبقاتی و تقویت همبستگی اجتماعی دارند. علاوه بر این، تحقیق نشان داد که چالش های جدی همچون نفوذ جریان های انحرافی، نبود آموزش تخصصی برای مداحان و ضعف در سازوکارهای حمایتی، مانع از ارتقای تاب آوری فرهنگی می شود و این نهادها را آسیب پذیر می سازد. در راستای مقابله با این آسیب ها، پژوهش حاضر «مدل پنج ضلعی امنیت فرهنگی-هویتی» را معرفی می کند که در سه لایه عملکردی عمل می کند: هویت بخشی و گفتمان سازی مقاومت در لایه اول، انسجام بخشی و پدافند غیرعامل فرهنگی در لایه دوم و آسیب شناسی راهبردی به عنوان لایه سوم. این مدل تاکید دارد که با ساماندهی راهبردی و تقویت عملکرد این اضلاع، هیئت های مذهبی می توانند به عنوان «سازمان های پیشران امنیت نرم» عمل کرده و هزینه های امنیتی نظام را کاهش دهند. پیشنهاد می شود نهادهای حاکمیتی، این هیئت ها را در اسناد راهبردی به عنوان یکی از ارکان اصلی امنیت نرم، جایگاه دهی کنند و از ظرفیت های آن ها برای تدوین سیاست های جامع امنیت فرهنگی بهره ببرند.

کلیدواژه ها:

امنیت فرهنگی ، هویتبخشی اسلامی-ایرانی ، گفتمان سازی مقاومت ، انسجام بخشی اجتماعی ، آسیب شناسی راهبردی ، هیئت مذهبی