تحلیل عملکرد شرکت تهال در اجرای برنامه های آبیاری دشت قزوین در دوره پهلوی (۱۳۵۲-۱۳۴۲)

مسئله آب و آب رسانی با توجه به شرایط جغرافیایی فلات ایران از آغاز سکونت در این سرزمین، همواره مورد توجه بوده است و با نقش بشر در یافتن منابع آبی و نحوه به کارگیری آن برای آب رسانی و آبیاری درهم تنیده است. شرایط اقلیمی و موقعیت منطقه قزوین در این فلات، نمونه مناسبی برای مطالعه درخصوص رویکرد و تکاپوی ایرانیان برای حل بهره‎برداری بهینه از عنصر حیاتی آب است. زلزله خسارت بار شهریور ۱۳۴۱ دشت قزوین که موجب تخریب بسیاری از سازه‎های قدیمی فعال در منطقه شد، اجرای برنامه عمران این دشت را مورد توجه قرار داد و شرکتی به نام «تهال» مسئول اجرای طرح آب رسانی در قزوین شد. در این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و برمبنای داده های اسناد و منابع، اقدامات شرکت تهال در زمینه آبیاری دشت قزوین بررسی می شود. به این جهت تلاش شده است به این پرسش پاسخ داده شود که شرکت تهال چه طرح‎هایی را برای آبیاری دشت قزوین و افزایش سطح زیر کشت به اجرا درآورد و آثار و نتایج اجرای این طرح‎ها چه بود؟ یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد شرکت تهال توانست با گذر از آبیاری سنتی به آبیاری مدرن و استفاده از ابزار و وسایل پیشرفته، سطح برداشت آب‎های زیرزمینی را افزایش داده و آب‎های سطحی را در مسیر مناسبی هدایت کند که در نتیجه آن،‎ سطح تولیدات کشاورزی افزایش یافت و منابع آبی بیشتری در اختیار کشاورزان قرار گرفت اما در بلندمدت اقدامات این شرکت، برای اقلیم خشک قزوین مناسب نبود زیرا از یک طرف باعث کاهش سطح آب‎های زیرزمینی شد و از طرف دیگر افزایش سطح برداشت آب، کشاورزی سنتی را به سمت کشاورزی تجاری سوق داد که عوارض و پیامدهای آن در بلندمدت برای منابع آب و زندگی کشاورزان دشت قزوین ثمر بخش نبود.

کلیدواژه ها:

تهال ، چاه‎های عمیق ، دشت قزوین ، سد طالقان ، کشاورزی