بررسی مبانی حقوقی مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا

پیشرفت سریع هوش مصنوعی و نقش آن در حوزه های مختلف چالشهای جدیدی را در زمینه مسئولیت مدنی ایجاد کرده است. یکی از مهمترین مسائل در این زمینه تعیین شخص یا نهادی است که در قبال خسارات ناشی از عملکرد سیستمهای هوش مصنوعی مسئولیت دارد. در حقوق ایران مسئولیت مدنی عمدتا بر پایه تقصیر و ضمان قهری استوار است، اما در مواردی که هوش مصنوعی به طور مستقل تصمیم گیری کرده و خسارت ایجاد می کند تعیین مسئول دشوار میشود. در مقابل اتحادیه اروپا در سالهای اخیر به دنبال تدوین چارچوبهای جدیدی بوده که رویکردهایی مانند مسئولیت بدون تقصیر و مسئولیت مبتنی بر خطر را برای حمایت از زیان دیدگان پیشنهاد میدهد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی مبانی مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی را در حقوق ایران و اتحادیه اروپا بررسی می کند. هدف این تحقیق تحلیل چالشهای حقوقی مرتبط با تعیین مسئولیت در این حوزه و مقایسه رویکردهای قانونی دو نظام حقوقی است. نتایج این نشان میدهد که کشورهای اروپایی با ارائه قوانین نوین سعی در کاهش خلاهای حقوقی دارند، در حالی که حقوق ایران همچنان بر مبانی سنتی استوار است و برای مواجهه با مسائل جدید فناوری نیازمند اصلاحات قانونی است. مطالعه تطبیقی نشان میدهد که برای پاسخگویی به چالشهای ناشی از هوش مصنوعی ایران باید به سمت تدوین قوانین ویژه در این حوزه حرکت کند. پیشنهاد میشود که با ایجاد چارچوبهای قانونی جدید ترکیبی از مسئولیت مبتنی بر تقصیر و مسئولیت بدون تقصیر در نظر گرفته شود تا ضمن حفظ حقوق زیان دیدگان توسعه فناوری هوش مصنوعی نیز با موانع غیرضروری مواجه نشود.

کلیدواژه ها:

مبانی حقوقی ، مسئولیت مدنی ، هوش مصنوعی ، حقوق ایران ، اتحادیه اروپا