ارزیابی اثربخشی علائم راهنمایی و رانندگی شهری بر رفتار ترافیکی شهروندان با استفاده از پیمایش میدانی در مناطق پرخطر ایلام

با گسترش شهرنشینی و افزایش تراکم وسایل نقلیه، مساله ایمنی ترافیکی به یکی از دغدغه های اساسی مدیریت شهری تبدیل شده است. در این میان، علائم راهنمایی و رانندگی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی کنترل و هدایت رفتار رانندگان و عابران پیاده، نقش مهمی در کاهش تصادفات و افزایش نظم عبور و مرور دارند. این مقاله با هدف ارزیابی اثربخشی علائم راهنمایی و رانندگی شهری بر رفتار ترافیکی شهروندان در شهر ایلام انجام شده است. تمرکز اصلی پژوهش بر مناطق پرخطر ترافیکی شهر بوده که به طور مکرر محل وقوع تصادفات، بی نظمی یا عبور غیرمجاز هستند. روش تحقیق، توصیفی–تحلیلی و از نوع پیمایشی است. داده های تحقیق از طریق مشاهده میدانی، پرسش نامه ساخت یافته و مصاحبه با رانندگان، عابران و کارشناسان ترافیکی جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل شهروندان ساکن یا عبوری در ۶ نقطه پرخطر شهر ایلام (ازجمله میدان ۲۲ بهمن، چهارراه مدرس، بلوار خرم رود و ...) می باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران ۳۸۴ نفر تعیین و به صورت تصادفی ساده انتخاب گردید. همچنین از داده های تصادفات سال های اخیر پلیس راهور برای تحلیل تطبیقی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که بخش قابل توجهی از علائم نصب شده از نظر مکان یابی، خوانایی، وضوح بصری و تناسب با شرایط محیطی دچار ضعف هستند. طبق یافته های پرسش نامه، ۶۲ درصد رانندگان معتقدند برخی علائم در معابر پرتردد ایلام یا قابل مشاهده نیستند یا به دلیل استهلاک و کمبود نور موثر واقع نمی شوند. همچنین، ۴۷ درصد از پاسخ دهندگان اعلام کردند که به دلیل بی اعتمادی به به روز بودن یا کارآمدی علائم، بیشتر به تجربه شخصی خود در تصمیم گیری های لحظه ای ترافیکی اتکا می کنند. از منظر رفتاری، بی توجهی به تابلوهای ایست، سرعت مجاز و حق تقدم در مناطق مورد بررسی نسبتا بالا بود. بررسی تطبیقی بین داده های میدانی و آمار تصادفات نشان داد در مناطقی که علائم کم رنگ یا ناکارآمد بودند، نرخ تصادف یا عبور غیرمجاز بالاتر بوده است. همچنین، تاثیر تابلوهای هشداردهنده نسبت به تابلوهای بازدارنده بیشتر بود؛ به ویژه زمانی که همراه با خط کشی مناسب یا پیام های هشداردهنده ی دیجیتالی بودند. از سوی دیگر، بخش مهمی از مشکلات به ضعف در آموزش شهروندی و فرهنگ سازی برمی گردد. حتی در مناطقی که علائم مطابق استانداردهای بین المللی نصب شده اند، در صورت نبود آموزش و فرهنگ سازی، رفتار ترافیکی مطلوب شکل نمی گیرد. در پایان، پیشنهادهایی ازجمله بازطراحی تابلوها براساس روانشناسی بصری، استفاده از علائم هوشمند در نقاط پرخطر، ارتقای نورپردازی شبانه علائم، و همچنین اجرای برنامه های آموزشی مشارکتی با حضور مدارس، انجمن ها و رسانه های محلی ارائه گردیده است.این تحقیق می تواند مبنای برنامه ریزی دقیق تر مدیریت شهری ایلام در به روزرسانی زیرساخت های ترافیکی و ارتقای ایمنی شهروندان باشد.

کلیدواژه ها:

علائم راهنمایی و رانندگی ، رفتار ترافیکی ، ایمنی شهری ، تصادفات رانندگی ، مناطق پرخطر ، شهر ایلام ، پیمایش میدانی ، آموزش ترافیکی ، تحلیل میدانی ، مدیریت شهری ، روانشناسی ترافیک ، خوانایی علائم ، زیرساخت های ترافیکی