بازآفرینی فضاهای عمومی شهری با رویکرد ارتقاء کیفیت زندگی در محلات فرسوده ایلام (مطالعه موردی: بافت اطراف بازار قدیم ایلام)

بازآفرینی فضاهای عمومی در محلات فرسوده، به عنوان راهبردی کارآمد در برنامه ریزی و طراحی شهری نوین، نقش بسزایی در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان ایفا می کند. محلات فرسوده به دلیل فرسودگی کالبدی، ضعف زیرساخت ها، کاهش سرزندگی اجتماعی و فقر دسترسی به خدمات عمومی، از مهم ترین چالش های شهرهای امروزی محسوب می شوند. در این میان، محدوده اطراف بازار قدیم شهر ایلام به عنوان یکی از قطب های تاریخی، اجتماعی و اقتصادی شهر، علی رغم پیشینه غنی فرهنگی و جایگاه شهری خود، در دهه های اخیر با افت کیفیت کالبدی و عملکردی، کاهش حس تعلق ساکنان، گسست اجتماعی و ناکارآمدی فضاهای عمومی مواجه شده است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل وضعیت موجود فضاهای عمومی در این محدوده، شناسایی چالش ها و فرصت ها، و ارائه راهکارهای مبتنی بر بازآفرینی شهری با رویکرد ارتقاء کیفیت زندگی و تعامل اجتماعی است. روش تحقیق از نوع ترکیبی (کمی-کیفی) با رویکرد توصیفی-تحلیلی می باشد. اطلاعات اولیه از طریق مشاهده میدانی، نقشه برداری وضع موجود، مصاحبه با ساکنان محلی، پیمایش پرسش نامه ای و تحلیل اسناد فرادست شهری گردآوری شده است. برای ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی از شاخص های بین المللی همچون خوانایی، نفوذپذیری، امنیت، هویت مندی، فعالیت پذیری و راحتی محیطی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که فضاهای عمومی اطراف بازار قدیم ایلام فاقد ساختار یکپارچه، تعریف نشده از نظر کاربری و عملکرد، ضعیف در نورپردازی، فاقد منظر مطلوب و بدون مبلمان شهری مناسب هستند. همچنین نبود برنامه ریزی مشارکتی و ضعف در تعامل بین مدیریت شهری و ساکنان موجب کاهش احساس امنیت و کاهش کیفیت زیست پذیری شده است. در پایان، راهکارهایی از جمله: طراحی فضاهای سبز کوچک مقیاس، تقویت پیاده مداری، احیای جداره های تاریخی، طراحی نورپردازی مناسب، بازطراحی مبلمان شهری، و ایجاد زمینه های مشارکت فعال مردمی در فرآیند طراحی و اجرا ارائه می شود. این راهبردها می توانند الگویی برای بازآفرینی فضاهای عمومی در سایر بافت های مشابه شهری باشند و به بهبود سیاست گذاری شهری در زمینه ارتقاء کیفیت زندگی منجر شوند.

کلیدواژه ها:

بازآفرینی شهری ، فضاهای عمومی ، کیفیت زندگی ، طراحی شهری ، بافت فرسوده ، بازار قدیم ایلام ، مشارکت مردمی ، هویت شهری ، امنیت محیطی ، منظر شهری