بررسی نظم حاکم بر ساختار شهری شهرهای ایرانی اسلامی

موضوع بسیار مهمی که در روند بررسی شهرهای اسلامی بخصوص تا قبل از ورود مدرنیسم به جغرافیای جهان اسلام مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته این است که نظم در شهرهای اسلامی چگونه بوده است و ساختار کلی شهر های اسلامی دارای چه ویژگی هایی در بافت کالبدی خود بوده اند، با توجه به این موضوع که ابداع کلمه شهرهای اسلامی خواستگاه غربی داشته و طی مطاعات و بررسی های محققان غربی این واژه جهت تمایز بین ساختار کالبدی شهرهای موجود در آن تاریخ می باشد خود جای بسیار تعمل دارد به گونه ای که برخی از محققان بخصوص محققان اولیه در بررسی مورد شهر های اسلامی با دیدگاه و رویکرد مهندسی و ساختاری شهرهای غربی و در مقام قیاس اقدام به مطالعه و بررسی شهرهای اسلامی نموده اند، قالبان بدون شناخت قبلی از فرهنگ و تاثیر ویژگی های فرهنگی شهرهای اسلامی پژوهش های خود را آغاز کرده و در بیشتر موارد به این مورد بسیار مقرضانه و نگاهی از بالا به پایین به ساختار کالبدی شهرهای اسلامی داشته اند، البته با توجه به وسعت جغرافیایی شهرهای اسلامی و شعاع اولیه تحقیقاتی این افراد که قالبا شهر های آفریقایی می باشد می تواند توجیهی بر دیدگاه های اولیه باشد زیرا در بررسی های بعدی محققان و بزرگتر شدن شعاع مطالعاتی ایشان که تا شهرهای ایران، ترکیه و هند را شامل می شود، این دیدگاه ها بیشتر عادلانه شده.در این پژوهش سعی بر آن شده است که با روش تحقیق، توصیفی تاریخی و استدلال منطقی با تکیه براسناد کتابخانه ای در این زمینه به بررسی نظم حاکم بر ساختار کالبدی شهرهای اسلامی تا قبل از مدرنیسم اقدام می شود، که در بررسی این موارد به این نکته اشاره خواهد شد که شهر های اسلامی باتوجه به فرهنگ حاکم و تاثیر آن بر ساختار کالبدی نه تنها فاقد نظم، بلکه دارای ساختاری نظام مند، پویا و هماهنگ با ساختار اجتماعی- فرهنگی ساکنان محیطی مناسب جهت زیست شهری فراهم نموده اند.

کلیدواژه ها:

شهر اسلامی ، سلسله مراتب شهری ، فضاهای شهری ، حریم ها ، فرم شهری