پرونده بارسلونا ترکشن در دیوان بینالمللی دادگستری: بررسی تحلیلی و تاثیرات آن در حقوق بین الملل

پرونده بارسلونا ترکشن در دیوان بین المللی دادگستری: بررسی تحلیلی و تاثیرات آن در حقوق بین الملل   بخش اول: مقدمه   پرونده «بارسلونا ترکشن، نورترن اند پاور کمپانی (Belgium v. Spain)» یکی از مشهورترین و تاثیرگذارترین پرونده هایی است که در دیوان بین المللی دادگستری (ICJ) مطرح شد. این پرونده نه تنها به موضوع حمایت دیپلماتیک و حقوق شرکت های چندملیتی پرداخت، بلکه مفاهیمی همچون مسئولیت بین المللی دولت ها، حقوق تعهد به کل جامعه (erga omnes) و مفهوم تابعیت شرکت ها را در سطح بین المللی مطرح و تفسیر کرد.   اهمیت این پرونده به ویژه از این منظر است که مرزهای جدیدی در تفسیر حقوق بین الملل عمومی ترسیم کرد و زمینه ساز مباحث گسترده ای در حوزه دکترینال و رویه قضایی بین المللی شد. در این مقاله سعی خواهد شد با نگاهی جامع به ابعاد مختلف این پرونده، نقش آن در تحول حقوق بین الملل بررسی و تحلیل شود.بخش دوم: پیش زمینه تاریخی پرونده   شرکت «بارسلونا ترکشن، نورترن اند پاور کمپانی لیمیتد» (Barcelona Traction, Light and Power Company, Limited) یک شرکت ثبت شده در کشور کانادا بود که فعالیت های عمده اقتصادی آن در کشور اسپانیا جریان داشت. این شرکت در زمینه تولید و توزیع برق در منطقه کاتالونیا فعال بود و عمده سرمایه گذاران آن اتباع کشور بلژیک بودند.   در دوران پس از جنگ داخلی اسپانیا، این شرکت با مشکلات اقتصادی جدی مواجه شد و بدهی هایی نسبت به بستانکاران اسپانیایی پیدا کرد. دولت اسپانیا با تمسک به برخی مقررات داخلی، عملا شرکت را از حق انجام برخی فعالیت ها محروم کرد و در نهایت باعث ورشکستگی و از دست رفتن دارایی های آن شد.   دولت بلژیک با استناد به اینکه بیشتر سهام داران شرکت را اتباع بلژیکی تشکیل می دهند، از اسپانیا در دیوان بین المللی دادگستری شکایت کرد و خواهان جبران خسارت شد. اما دولت اسپانیا در پاسخ، استناد کرد که چون شرکت در کانادا ثبت شده، بلژیک حق حمایت دیپلماتیک ندارد.   در این میان، سوالات مهمی درباره حدود و شرایط اعمال حمایت دیپلماتیک، شخصیت حقوقی شرکت ها، تابعیت اقتصادی و حقوق بین المللی اشخاص حقوقی مطرح شد؛ مسائلی که تا آن زمان سابقه ی روشنی در حقوق بین الملل نداشتند