بازخوانی تحلیلی نظریه امکان فقری و بررسی لوازم فلسفی آن

نظریه امکان فقری یکی از ابتکارات قابل توجه صدرالمتالهین شیرازی است که اساس بسیاری از نظرات مهم وی را تشکیل می دهد. طبق این نظریه، همه موجودات نسبت به حق تعالی عین الفقر هستند. بر همین اساس، معلول، رقیقه علت به شمار می آید و جدایی میان علت و معلول آن گونه که در مکتب مشائی تبیین می گردد، صحیح نیست. از طرف دیگر، ملاصدرا تشکیک در وجود را به صورت برهانی تبیین نموده است. بنابراین فقر نیز – که عین وجود موجودات امکانی و معلول است – امری مشکک خواهد بود. در این مقاله میان دو گونه فقر، تمایز گذاشته شده است؛ فقر وجدانی که می توان از آن به تعلق و وابستگی یاد کرد و فقر فقدانی که به معنای ضعف وجودی و ناداری کمالات است. تمایز میان این دو گونه از فقر، یک تمایز تحلیلی است که مطابق با آن، هرچه از ذیل نظام وجود به جانب صدر سیر نماییم، معالیل از جهت وجدانی فقیرتر و وابسته تر هستند، اما اگر به جهت عکس یعنی به جانب ذیل نظام وجود سیر کنیم، موجودات از جهت فقدانی، فقیرتر و ضعیف تر می باشند. این مقاله در جمع آوری مطالب به شیوه اسنادی و کتابخانه ای و در مقام پردازش، از شیوه تحلیل منطقی و عقلانی داده ها به نگارش درآمده است.

کلیدواژه ها:

ملاصدرا ، امکان فقری ، کمالات ، تعلق ، ضعف ، علت ، معلول