پدیده -استعمال مواد مخدر- در دانش آموزان : تحلیل فقهی مجازات های حدی حبس/جلد و ناسازگاری آن با رویکردهای تربیتی کاهش آسیب

پدیده شیوع استعمال مواد مخدر در میان دانش آموزان ایرانی به عنوان یک بحران چندبعدی، نیازمند بازخوانی سیاست های کیفری بر اساس مبانی فقهی و اصول تربیتی است. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع فقهی، تربیتی و علمی، به واکاوی ناسازگاری مجازات های حدی (حبس/جلد) با رویکردهای کاهش آسیب و تربیت اسلامی پرداخته است. یافته ها نشان می دهد نخست، مجازات های حدی برای مصرف صرف مواد مخدر فاقد پشتوانه متقن در فقه پویاست، چرا که مواد مخدر ماهیتا متفاوت از مسکرات بوده و ادله روایی حد مستقل فاقد اعتبار سندی کافی است. دوم، ویژگی های رشدی عصبی نوجوانان (بلوغ ناقص قشر پیش پیشانی، تاثیرپذیری از همسالان) و نیز بیماری اعتیاد به عنوان اختلال مزمن مغزی، شرایط تکلیف شرعی (عقل، اختیار، بلوغ واقعی) را مخدوش می کند. سوم، پیامدهای این مجازات ها شامل انگ زنی (۶۸٪ اختلالات اضطرابی)، قطع تحصیل (۸۳٪)، افزایش بازگشت به مصرف (۴.۷ برابر) و آسیب های جسمی شلاق (۳۱٪ آسیب ماندگار ستون فقرات)، با مقاصد شریعت (حفظ عقل، نفس، نسل) و اصول تربیت اسلامی (تدریج، مدارا، اصلاح) در تضاد است. چهارم، رویکرد کاهش آسیب (کاهش ۴۰٪ی مصرف با برنامه SBIRT) و عدالت ترمیمی (کاهش ۷۰٪ی مصرف در پروژه های مدرسه محور) با موازین شرعی چون "الضرورات تبیح المحظورات" سازگارترند. راهکار پیشنهادی، جایگزینی مجازات ها با "کمیته های تربیتی-قضایی مدرسه محور"، "برنامه های بازپروری فقه مدار" (۵۰ ساعت آموزش مهارت های زندگی دینی) و اصلاح قوانین با محوریت قانون حمایت از اطفال (۱۴۰۰) است.

کلیدواژه ها:

حقوق اساسی ، مواد قانون ، حقوق