بررسی ابعاد حقوق بشری در بیمه های اجباری: از مسئولیت اجتماعی دولت تا تحدید اراده فردی

بیمه های اجباری، به عنوان یکی از ابزارهای مداخله دولت در نظامهای اجتماعی و اقتصادی، همواره محل تلاقی دو رویکرد بنیادین بوده اند: از یک سو تامین عدالت اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب پذیر، و از سوی دیگر، محدودسازی آزادی قراردادی و اختیار فردی. در این مقاله تلاش شده است تا با بهره گیری از رویکرد تحلیلی-تطبیقی، ابعاد حقوق بشری بیمه های اجباری در نظام حقوقی ایران مورد بررسی قرار گیرد. این تحلیل با ارجاع به اصول قانون اساسی، قوانین بیمه و اسناد بین المللی حقوق بشر، از جمله میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نشان می دهد که بیمه های اجباری هرچند به ظاهر در تعارض با اصل آزادی قراردادها قرار دارند، اما در ذات خود در خدمت تحقق حق بر سلامت، حق بر زندگی شایسته و تامین اجتماعی قرار می گیرند. مقاله بر این نکته تاکید دارد که دولت ها در چارچوب تعهدات حقوق بشری خود، موظف به ایجاد نظامهای بیمه فراگیر و عادلانه هستند؛ با این حال، مرز میان الزام قانونی و تحمیل غیرموجه، باید در پرتو معیارهای انصاف، کرامت انسانی و حداقل سازی محدودیت های فردی ترسیم شود.

کلیدواژه ها:

بیمه اجباری ، آزادی قراردادی ، حقوق بشر ، عدالت اجتماعی ، حق بر تامین اجتماعی ، کرامت انسانی