مفهوم شناسی تطبیقی کنایه در ادبیات فارسی وعربی

کنایه یکی از برجسته ترین شگردهای بلاغی در زبان های فارسی و عربی است که بر پایه ی بیان غیرمستقیم و انتقال معنا از ظاهر به باطن استوار است. این پژوهش با رویکردی تطبیقی، به بررسی مبانی نظری، تعاریف لغوی و اصطلاحی، اقسام و کاربردهای کنایه در دو سنت بلاغی پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که هرچند مفهوم کنایه در هر دو زبان بر اصل «ذکر ظاهر و اراده باطن» مبتنی است، اما در ساختار نظری، طبقه بندی اقسام و بافت کاربردی تفاوت های معناداری وجود دارد. در بلاغت عربی، کنایه به صورت نظام مند به انواع مشخص تقسیم شده و کاربرد آن بیشتر در متون دینی و خطابی است، در حالی که در بلاغت فارسی، بافت کاربرد بیشتر ادبی، عرفانی، اجتماعی و همراه با طنز و ظرافت های بیانی است. این تفاوت ها، بازتابی از نظام فکری، فرهنگی و گفتمانی دو زبان محسوب می شود. تحلیل تطبیقی کنایه می تواند به فهم دقیق تر سازوکارهای بلاغی، آموزش تطبیقی بلاغت، و ارتقای مهارت تفسیر متون ادبی و دینی کمک شایانی کند.

کلیدواژه ها:

کنایه ، بلاغت ، معناشناسی ، زبان عربی ، زبان فارسی