تحلیل معنا شناختی و صرفی ماده «نزل» در باب های افعال و تفعیل از منظر تفسیر ادبی و علوم قرآنی

ماده «نزل»، با بسامد تقریبی ۲۹۳ مرتبه در قرآن کریم، یکی از واژگان کلیدی در تبیین فرآیند پیچیده و چندوجهی نزول وحی الهی است. این واژه، که در ساختارهای صرفی و معنایی متنوعی ظاهر شده، نقش محوری در فهم چگونگی انتقال وحی از ساحت ربوبی به عالم انسانی ایفا می کند. پژوهش حاضر، با بهره گیری از رویکردی توصیفی-تحلیلی و تلفیق ابزارهای زبان شناسی صرفی، نحوی، بلاغی و تفسیر ادبی، به بررسی دقیق کاربردهای ماده «نزل» در دو باب افعال (افعل) و تفعیل (فعل) می پردازد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که باب افعال عمدتا بر نزول دفعی، یکپارچه و متمرکز در یک لحظه الهی دلالت دارد، در حالی که باب تفعیل بر نزول تدریجی، مکرر، مرحله ای و متناسب با نیازهای اجتماعی و تاریخی تاکید می ورزد. این تمایز زبانی با دیدگاه های مفسران برجسته ای چون ابن عباس، زمخشری، فخر رازی، علامه طباطبایی و آیت الله معرفت همخوانی دارد که نزول قرآن را در دو ساحت متمایز ملکوتی (دفعی) و لفظی-زمانی (تدریجی) تحلیل کرده اند. پژوهش حاضر، با استناد به شواهد متنی، روایی، زبان شناختی و تحلیل های بینارشته ای، نظریه دو مرحله ای نزول قرآن را به عنوان دیدگاهی برخوردار از استحکام علمی و جامعیت معرفی می کند. همچنین، این مطالعه بر ضرورت تداوم بررسی های بینارشته ای در حوزه علوم قرآنی و زبان شناسی عربی تاکید می ورزد تا ابعاد ناشناخته این پدیده عمیق تر کاوش شود.

کلیدواژه ها:

نزل ، نزول دفعی ، نزول تدریجی ، افعال ، تفعیل ، تفسیر ادبی ، علوم قرآنی