نقش اپلیکیشن های رمزگذاری شده در گسترش تجارت مواد مخدر و چالش های اثبات جرم

در دهه اخیر، تحول در ابزارهای ارتباطی به ویژه توسعه پیام رسان های رمزگذاری شده نظیر تلگرام، سیگنال و واتس اپ، چهره جدیدی به تعاملات انسانی و تبادل داده ها بخشیده است. اما در سوی تاریک این فناوری ها، بسترهای امن و ناشناس این اپلیکیشن ها، به پناهگاهی برای مجرمان سایبری و به ویژه شبکه های سازمان یافته قاچاق مواد مخدر بدل شده اند. مطالعات آماری نیز این روند نگران کننده را تایید می کند. گزارش سال ۲۰۲۲ پلیس اروپا (Europol) نشان می دهد که در عملیات رمزگشایی پیام های شبکه EncroChat، بیش از ۶۰ میلیون پیام مرتبط با تجارت مواد مخدر کشف و منجر به بازداشت بیش از ۱۲۰۰ مظنون شد. به موازات آن، گزارش UNODC در سال ۲۰۲۱ بیان می دارد که بالغ بر ۴۰ درصد از معاملات عمده مواد مخدر در اروپا، از طریق پیام رسان های رمزگذاری شده هماهنگ شده اند. در ایران نیز پلیس فتا در سال ۱۴۰۱ اعلام کرد که در بیش از ۳۵ درصد پرونده های مواد روان گردان، این پیام رسان ها نقش کلیدی داشته اند؛ در حالیکه تنها در کمتر از ۲۰ درصد آنها امکان بهره گیری قضایی از داده ها وجود داشته است. این مقاله با اتکا به داده های آماری و تحلیلی و با بهره گیری از آرای صادره در شعب تخصصی مبارزه با مواد مخدر و مستندات پلیس فتا، در سه بخش اصلی به تحلیل موضوع می پردازد: نخست، تشریح ماهیت فنی پیام رسان های رمزگذاری شده و تبیین چگونگی بهره برداری بزهکاران از آنها؛ دوم، بررسی چالش های اثبات جرم در فرآیندهای دادرسی از منظر حقوق کیفری و آیین دادرسی، با تمرکز بر بحث حجیت ادله دیجیتال، احراز هویت کاربران و رابطه سببی تبین پیام ها و عملیات مجرمانه؛ و سوم، ارائه پیشنهادهایی حقوقی و فناورانه به منظور ارتقای ظرفیت نظام عدالت کیفری در برخورد با این شکل نوین از جرایم مواد مخدر. نتیجه نهایی پژوهش، بر ضرورت بازنگری در ساختار حقوقی فعلی، تصویب قوانین خاص برای الزام همکاری پیام رسان های خارجی، توسعه سامانه های بومی نظارتی، و تقویت همکاری های فراملی میان پلیس سایبری ایران و سایر کشورها تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

اپلیکیشن های رمزگذاری ، تجارت مواد مخدر ، جرم