ارزیابی صفات مختلف برخی ژنوتیپ های لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) در شرایط آب وهوایی ایلام

با توجه به اهمیت اقتصادی خسارت کنه ها، به ویژه کنه تارتن دولکه ای و کمبود مطالعات در این زمینه، بررسی مقاومت ژنتیکی ارقام لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) به این آفت و شناسایی ارقام متحمل، امری ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش، ۲۵ ژنوتیپ لوبیا شامل ۱۰ رقم و ۱۵ لاین در شرایط اقلیمی ایلام و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام مورد ارزیابی قرار گرفتند. عملیات کاشت در سال زراعی ۱۴۰۱–۱۴۰۰ و در تاریخ ۳ خرداد ۱۴۰۰، که در بازه زمانی مطلوب کاشت (۲۰ اردیبهشت تا ۱۵ خرداد) قرار داشت، انجام شد. نخستین علائم آلودگی به کنه تارتن دولکه ای (Tetranychus urticae Koch) در مرحله آغاز گل دهی مشاهده گردید. برای سنجش تحمل ژنوتیپ ها، خسارت به برگ ها با مقیاس ۰ تا ۴ ارزیابی شد. صفات مورد مطالعه شامل طول و عرض غلاف، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، تعداد غلاف و دانه در بوته، عملکرد دانه، میزان خسارت آفت، تعداد روز تا گل دهی و غلاف دهی بود. نتایج نشان داد که ژنوتیپ، تاثیر معنی داری بر تمامی صفات مورد مطالعه داشته است. ارقام افق و گلی در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها، عملکرد دانه بالاتر و میزان خسارت کمتری در برابر آفت نشان دادند. تجزیه همبستگی نشان داد که بین تعداد دانه و غلاف در بوته، همبستگی مثبت و قوی (**۸۷/۰= r) و بین میزان خسارت و عملکرد دانه، همبستگی منفی و قوی (r = -۰.۷۸) وجود دارد. همچنین بر اساس ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن، آلودگی با عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و طول غلاف، همبستگی منفی و معنی دار دارد. تجزیه خوشه ای نیز ژنوتیپ ها را به چهار گروه حساس، نیمه حساس، متحمل و نیمه متحمل تقسیم بندی کرد. به کارگیری ژنوتیپ «گلی» با توجه به عملکرد برتر و تحمل آن به کنه، به عنوان رقمی مناسب برای کشت در این منطقه توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

آفت ، تجزیه خوشه ای ، متحمل ، میزان خسارت