تحلیل سرمایه های معیشت پایدار در سکونتگاه های روستایی (مورد مطالعه: شهرستان دماوند)

محیط های جغرافیایی، پتانسیل ها و الگوهای متفاوتی در زمینه های مختلف به ویژه در زمینه معیشت ارائه می دهند که توجه به این مهم در برنامه ریزی های محلی و محیطی حایز اهمیت است. با درک این موضوع، می توان نتیجه گرفت که فضا و مکان نیز جدا از نظام های اجتماعی و اقتصادی نیست و باید در تحلیل های جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد.این پژوهش از جنبه جغرافیایی به مطالعه سرمایه های معیشت پایدار در مناطق روستایی شهرستان دماوند پرداخته است. پژوهش از نوع کمی و مبتنی بر جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. برای انجام این مطالعه تعیین عامل های اصلی و وزن دهی به شاخص ها از طریق مدل FANP و رتبه بندی سکونتگاه ها در مدل ویکور انجام شد. تجزیه و تحلیل ها نیز بر پایه آماره لکه های داغ و خودهمبستگی فضایی بود. در ناحیه روستایی فاصله نزدیک سکونتگاه ها نسبت به یکدیگر (مجاورت جغرافیایی) به عنوان یک مزیت جهت برخورداری و یا پایداری سرمایه های معیشت گردیده است. این نتایج بیشتر الگوی تمرکز و شکل گیری سکونتگاه های روستایی در کشورمان را به تصویر می کشد. تمرکز سکونتگاه ها در مناطق دشتی یا هموار موجب برخورداری از دارایی های انسانی و فیزیکی گردیده و شرایط مساعدی برای بهره برداری از منابع طبیعی موجب شده است. در مقابل میان برخورداری ساکنین از دارایی های اقتصادی و فاصله جغرافیایی سکونتگاه ها نسبت به یکدیگر، یک رابطه منفی است. در ناحیه روستایی، غالب فعالیت های اقتصادی دامداری و کشاورزی است. این فعالیت های اقتصادی نیازمند داشتن زمین های هموار و بزرگ بوده و تردیدی نیست که تمرکز سکونتگاه ها در یک موقعیت، موجب کمبود این فرصت ها در سکونتگاه ها خواهد شد. با اقتباس از یافته های پژوهش و این که همواره در «جغرافیا» بر بررسی پدیده ها نسبت به مکان و فضا تاکید می شود، این درک در پژوهش های جغرافیایی کمتر بدان توجه شده است. در واقع، سکونتگاه های روستایی و شرایط حاکم بر آن، چالش جدی نظام برنامه ریزی و مدیریت فضا در تحقق توسعه هستند که ضرورت شناخت فضاها و محیط های جغرافیایی را روشن تر می کند.

کلیدواژه ها:

جغرافیا ، فضای جغرافیایی ، مکان جغرافیایی ، معیشت پایدار ، شهرستان دماوند